Akciğer Embolisi Nedir ve Tedavisi Nasıldır?

Vücutta ortaya çıkabilen çeşitli sağlık sorunları, hastanın kişisel özelliklerine veya bazı çevresel etmenlerin varlığına bağlı olarak daha ciddi sağlık problemlerinin meydana gelmesiyle sonuçlanabilir. Özellikle cerrahi işlemler gibi vücutta strese yol açan rahatsızlıkların seyrinde, akciğerler başta olmak üzere çeşitli organlar ve dokular olumsuz etkilenebilir. Bu problemlerden biri de akciğer embolisidir.

Akciğer Embolisi Nedir?

Emboli; vücudun herhangi bir bölgesindeki bir damarın içinde oluşan pıhtı parçalarının dolaşıma karışarak, farklı bir doku veya organa ait damarlarda tıkanıklığa yol açması durumudur. Embolinin akciğer damarlarında meydana gelmesi ise akciğer embolisi veya pulmoner emboli olarak adlandırılır. Teoride akciğer embolisi vücuttaki herhangi bir damardan ilerleyen pıhtılardan kaynaklansa da derin bacak toplardamarlarında gelişen pıhtıların dolaşıma karışması bu rahatsızlığın en yaygın sebebidir.

Akciğer Embolisi Neden Olur?

Sağlıklı kişilerde, kan pıhtılaşmasında görev alan hücre elemanları ile pıhtılaşmayı engelleyen faktörler denge halindedir. Herhangi bir yaralanma sebebiyle damar yapısının bozulmasının sonucunda pıhtılaşma ile kan kaybı önlenir. Pıhtılaşmayı önleyici faktörler ise pıhtının damar içinde tıkanıklığa yol açmamasını sağlar.

Belirli durumlar ve rahatsızlıkların etkisiyle pıhtılaşma faktörlerindeki denge bozulduğunda, damar içinde yaralanma olmaksızın pıhtılaşma gerçekleşebilir. Bu duruma sebep olabilen faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Travma: Damar yapılarının hasar alması veya kanda yoğun pıhtılaşma gelişmesine neden olacak büyüklükte bir travmaya maruz kalmak, damar içi pıhtılaşmayı başlatabilir. Özellikle uzun kemik kırıklarında emboli gelişme riski mevcuttur.
• Cerrahi girişimler: Cerrahi girişimler sırasında herhangi bir damarın hasar alması sonucunda emboli oluşabilir.
• Uzun süreli hareketsizlik: Özellikle bacakların uzun süre hareketsiz kalması durumunda, kanın toplardamarlarda birikmesi ile birlikte damar içi pıhtılaşma gelişebilir.
• İlaçlar: Oral kontraseptifler (doğum kontrol hapları) pıhtılaşmaya yatkınlığa sebep olduğundan emboliye yol açabilir.
• Genetik yatkınlık: Bazı kişilerde damar içi pıhtılaşmaya yatkınlığa bağlı emboli gelişme riski toplumun geri kalanına göre daha yüksektir.

Özellikle bacak toplardamarları başta olmak üzere, vücudun çeşitli yerlerinde ortaya çıkan damar içi pıhtıların yer değiştirmesi sonucu farklı damarların tıkanması, etkilenen organlarla alakalı semptomlarla seyreden ciddi sağlık sorunlarıyla sonuçlanabilir. Akciğer embolisi ise havadan alınan oksijenin kana aktarılmasında aksaklıklara yol açabileceği gibi, akciğer ile kalp arasındaki kan dolaşımını bozarak kalbin düzgün çalışamamasına neden olabilir. Dolayısıyla akciğer embolisi, altta yatan sorunun ciddiyetine bağlı olarak, hastalarda hafif semptomlarla veya hayatı tehdit eden klinik tablolarla izlenebilir.

Akciğer Embolisi Belirtileri Nelerdir?

Akciğer embolisi gelişen hastalarda pıhtılaşmanın şiddetine ve etkilenen damarlara bağlı olarak farklı ağırlıkta klinik tablolar meydana gelebilir. Aşağıdaki semptomlar akciğer embolisinde görülebilir:

• Ani gelişen nefes darlığı,
• Keskin, nefes alırken şiddetlenen göğüs ağrısı,
• Yeni gelişen öksürük,
• Balgamla birlikte ağızdan kan gelmesi,
• Tansiyon düşüklüğüne bağlı ciddi halsizlik,
• Çarpıntı.

Akciğer Embolisi Tanısı Nasıl Konur?

Özellikle pıhtılaşmaya yatkınlık oluşturabilecek faktörlere maruz kalmış kişilerde akciğer embolisi tanısı söz konusu olur. Akciğer embolisi tanısının konulabilmesi için kullanılan çeşitli testler tanıda yardımcı olabilir.

• Akciğer grafisi: Emboli gelişen hastalarda çekilen akciğer röntgeninde belirli değişiklikler emboliyi düşündürebilir; ancak normal bir akciğer grafisi emboli tanısını dışlamaz.
• Oksijen düşüklüğü: Hastalarda oksijen satürasyonunun düşüklüğü emboliyi akla getirebilir.
• Kan gazı: Kanın oksijen gibi gazlar açısından değerlendirilmesini sağlayan kan gazı tetkikindeki değişimler, emboli ihtimali düşünülerek yorumlanabilir.
• EKG değişiklikleri: Emboli sebebiyle kalp ile akciğer arasındaki dolaşımın bozulması, EKG’de bazı değişikliklere yol açabilir.
• D-dimer yüksekliği: Kandaki d-dimer değerinin artışı pek çok rahatsızlığa işaret edebildiği gibi embolide de görülebilir. Bununla birlikte, d-dimer değeri normal olan hastalarda emboli tanısından uzaklaşılır.

Akciğer embolisi tanısında, özellikle kontrast madde kullanılarak çekilen toraks bilgisayarlı tomografi anjiyografi (BTA) tetkiki yararlıdır. BT anjiyografi sayesinde pıhtı ile tıkanan damar tespit edilebilir ve embolinin şiddeti tayin edilebilir. BTA’nın yetersiz kaldığı durumlarda ise doğrudan anjiyografi yapılarak tanı araştırılabilir.

Akciğer Embolisi Tedavisinde Neler Yapılır?

Akciğer embolisinin tedavisinde pıhtının ilaç tedavileri ile giderilmesi; ilaç tedavisinin yetersiz kaldığı koşullarda ise girişimsel yöntemlerle embolinin ortadan kaldırılması hedeflenir. İlaç tedavisinde halk arasında “kan sulandırıcı” olarak da bilinen, antikoagülan özellikli heparin adlı bir ilaç kullanılır. Ani gelişen embolilerde, pıhtının kısa süre içinde eritilerek giderilmesi için trombolitik tedavi uygulanabilir.

Emboli geçiren hastalarda aynı sorunun tekrarlanma riski yüksek olduğundan, tedavi sonrası belirli süre veya ömür boyu heparin tedavisine devam edilmesi gerekebilir. Bunların yanında, yeni nesil kan sulandırıcı ilaçlar da tedavide etkilidir.

Emboli ile mücadelede en önemli yöntem, embolinin gerçekleşmeden önce engellenmesidir. Bu nedenle bacaklarda gelişen damar içi pıhtılaşmaların hızlıca tespit edilerek etkili şekilde tedavi edilmesi son derece önemlidir. Cerrahi tedavi alan, uzun süre hastanede yatarak tedavi alan veya yolculuklarda uzun süre hareketsiz kalan kişilerde de pıhtılaşmayı engelleyici önlemlerin alınması gerekir. Benzer sebeple, pıhtılaşmayı artıran ilaçları kullanan hastalarda alternatif tedavi yöntemlerinin değerlendirilmesi gerekebilir.