Kabızlık (Konstipasyon) Nedir?
İnsanlarda çeşitli faktörlere bağlı olarak bağırsak aktivitelerinin sıklığı ve biçimi farklılık gösterebilir. Örneğin, dışkılama bazı kişilerde her gün olurken, bazı kişilerde, haftada üç güne kadar inebilir. Kişide kabızlık (konstipasyon) görülmesi, kişinin kendi normal bağırsak aktivitesinin dışında bir durumun görülmesine bağlıdır. Bu nedenle, kişilerin kendi bağırsak hareketlerini bilmesi büyük önem taşır.
Kabızlığın Belirtileri Nelerdir?
Kabızlığın belirtileri kişiden kişiye göre değişiklik gösterir. Ancak, yaygın olarak görülen kabızlık (konstipasyon) belirtileri şu şekildedir:
•Bağırsak hareketlerinde azalma
•Dışkılama sıklığının haftada üçten az olması
•Dışkılamada güçlük ya da ağrı
•Sert ve/veya küçük parçalı dışkı
•Bağırsakların tamamının boşalmadığı hissi
•Karın bölgesinde şişkinlik ve ağrı
Kabızlık (Konstipasyon) Neden Olur?
Kabızlık (konstipasyon), kalın bağırsağın dışkıdaki suyu gereğinden fazla absorbe etmesi sonucu görülen bir rahatsızlıktır. Bu durumda, dışkı kurur ve dışkının vücut dışına atılması zorlaşır. Metabolizma ve dolayısıyla sindirim sisteminde görülen herhangi bir değişiklik ya da yavaşlama ise besinlerin sindirim sisteminde normalden daha uzun süre kalmasına neden olur. Kalın bağırsakta uzun süre kalan dışkı daha çok su kaybeder, kuru ve sert hale gelir. Bu durum da dışkılamayı zorlaştırır ve bunun sonucunda kabızlık (konstipasyon) görülür.
Kabızlığın Nedenleri Nelerdir?
Kabızlık (konstipasyon), pek çok nedene bağlı olarak görülebilir. Kişinin hayat tarzında yaptığı değişiklikler, hareketsizlik, yeteri kadar su içmeme ve seyahat gibi nedenlerle bağırsak hareketlerinde ve dışkılama döngüsünde çeşitli sorunlar oluşabilir. Çoğunlukla kabızlığa neden olan durum ortadan kaldırıldığında, bağırsak hareketleri de kendiliğinden normale döner. Kronik kabızlığın ise daha ciddi bir problem olduğu ve bu durumda mutlaka doktora gidilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Kabızlığın başlıca nedenleri şu şekildedir:
•Beslenme düzeninde yapılan değişiklikler
•Yetersiz sıvı alımı
•Yetersiz lif tüketimi
•Süt ürünlerinin aşırı tüketimi
•Dışkıyı uzun süre tutma ve erteleme
•Hareketsizlik
•Uzun süre oturarak çalışma
•Antiasit ilaçların uzun süreli ve aşırı kullanımı
•Bazı antidepresan ilaçlar, ağrı kesiciler ve demir hapları
•Hamilelik
•Menstrüasyon (adet döngüsü)
•Yaşlılık (metabolizmadaki yavaşlamaya bağlı olarak)
•Stres, anksiyete, depresyon gibi psikolojik durumlar
Bu nedenlere ek olarak, yeme bozuklukları, sindirim sistemindeki sinir ve kaslarda görülen problemler, Parkinson ya da MS (multiple skleroz) gibi nörolojik hastalıklar, kolon kanseri, bağırsaklarda tıkanıklığa neden olan durumlar ya da bağırsak çapında daralma, hipotiroidi, spastik kolon (IBS-irritabl bağırsak sendromu) gibi bazı hastalıklar da kabızlığa neden olabilir.
Kabızlığı Gidermek İçin Ne Yapılmalıdır?
Kabızlık (konstipasyon) durumunda ilk yapılması gereken sıvı alımını artırmak ve günlük beslenme düzeninde daha fazla meyve ve sebze tüketmektir. Kabızlığı gidermek için dikkat edilmesi gereken diğer unsurlar şu şekilde sıralanabilir:
•Günlük normal su tüketimine (ortalama 8 bardak/2 litre) ek olarak su içmek
•Sabah saatlerinde ılık su içmek
•Erik, kayısı gibi bağırsak hareketlerini kolaylaştıran meyveler yemek
•Tüketilen karbonhidrat ve süt ürünleri miktarını azaltarak meyve ve sebze miktarını artırmak
•Lif içeren besinlere ağırlık vermek
•Beyaz ekmek yerine kepekli ekmek tercih etmek
•Egzersiz ve yürüyüş yapmak
•Dışkılama ihtiyacını ertelememek
Kişinin evde kendi kendine uygulayabileceği bu yöntemlerin genellikle 3 ila 7 gün içerisinde sonuç verdiği söylenebilir. Ancak, bazı durumlarda bu süre, birkaç haftaya kadar çıkabilir. Acil müdahale gereken durumlarda ise doktor veya eczacı kontrolünde laksatif ilaç kullanılması gerekebilir.
Kabızlığın Geçmemesi Halinde Ne Yapılması Gerekir?
Yukarıda sayılan beslenme düzeni ve hayat tarzında yapılacak değişikliklerin kabızlık (konstipasyon) sorununa çözüm olmaması durumunda veya kabızlığa bağlı olarak ani gelişen yoğun karın ağrısı, akut kabızlık (konstipasyon) ve gaz çıkaramama durumlarında vakit kaybetmeden bir doktora başvurulmalıdır.
Ayrıca;
•Dışkıda kan görülmesi
•Kabızlığın iki-üç haftadan uzun sürmesi
•Bağırsak hareketleri esnasında sürekli ağrı hissedilmesi
•Kilo kaybı
•Geçmeyen yorgunluk
•Kullanılan ilaçların yan etkisine bağlı olarak görülen kabızlık (konstipasyon)
•Dışkının görünümünde değişiklik gözlenmesi gibi durumlarda da bir iç hastalıkları (dahiliye) uzmanına başvurmakta fayda vardır.
Yukarıda sayılan durumların görüldüğü vakalarda, kişiden kolonoskopi ve iç organlardaki kas ve sinirlerin durumunu tespit edebilmek amacıyla çeşitli testler ve bunlara ek olarak kan ve hormon testleri istenebilir.
Kronik kabızlık (konstipasyon) durumunda ise rektumdaki damarlarda hasar görülebileceği ve hastalarda hemoroid oluşabileceği unutulmamalıdır. Yine kronik zorlanmaya bağlı olarak anüste yırtıklar (anal fissür) görülebilir. Ayrıca, rektum ve anüste dışkı birikmesi sonucu bu bölgelerde tıkanma oluşabilir ve uzun süreli kabızlık (konstipasyon) görülen vakalarda dışkılama için gereğinden fazla çaba harcanmasına bağlı olarak pelvik kaslarda hasar görebilir. Pelvik kasların hasar görmesi ya da gevşemesi, ilerleyen yaşlarda inkontinansa (idrar kaçırma) neden olabilir.
Kabızlığı Önlemek İçin Ne Yapılmalıdır?
Altta yatan bir nedenin olmadığı durumlarda, kabızlık (konstipasyon), hayat tarzı ve beslenme düzeninde yapılacak değişikliklerle önlenebilecek bir rahatsızlıktır. Bu noktada, kişinin kendi bağırsak hareketlerini tanıması da oldukça önemlidir. Günlük içilen su miktarına dikkat etmek, bu miktarın altına düşmemek, sıvı kaybını artırması nedeniyle alkol ve kafein içeren yiyecek ve içeceklerden mümkün olduğunca uzak durmak, beslenme düzenine meyve, sebze, baklagil ve tahılları dengeli bir biçimde ilave etmek, ayrıca egzersiz ve/veya yürüyüş yaparak daha hareketli bir hayat tarzı benimsemek, sindirim sistemi sağlığı açısından yapılması gerekenlerin başında gelir.
Ayrıca, tuvalete çıkma konusunda bir rutin oluşturmak, tuvalete çıkma eylemini aceleye getirmemek, tuvalette ayakların zeminden yüksekte olmasını sağlayacak bir pozisyonda oturmak da bağırsak hareketlerinin düzenlenmesini ve kolaylaşmasını sağlayan ek önlemler arasında yer alır.