Kompartman sendromu, hemen müdahale edilmezse ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Hem akut kompartman sendromu hem de kronik kompartman sendromunda bir tedavi yöntemi olarak uygulanan fasyotomi ameliyatı, bu durumun neden olduğu şişlik ve ağrının giderilmesini sağlar. Vücudun farklı bölümlerine uygulanan bu prosedür sayesinde hasta kısa sürede iyileşebilir.
Fasyotomi Ameliyatı Nedir?
Fasyotomi ameliyatı, vücudun belirli bir bölümündeki kaslarda meydana gelen şişliğin giderilmesi ve yükselen basıncın azaltılması amacıyla yapılır. Bunun için basıncın yükseldiği bölgenin çevresindeki doku kesilerek açılır. Kolajenden oluşan, oldukça esnek yapıdaki fasya adı verilen bu doku, kaslar ve iç organları birbirinden ayırır. Ayrıca sürtünmenin azaltılmasını sağlarken kaslar ile organlardan geçen sinirler ve kan damarlarına destek olur.
Hastalık ya da yaralanma gibi nedenler, iç organları çevreleyen fasyada basınç oluşmasına yol açar. Bu da son derece ağrılı olan ve nadiren de olsa hastanın yaşamını tehdit edebilen kompartman sendromuna neden olabilir. Fasyotomi ameliyatı, akut kompartman sendromu için tek tedavi seçeneğidir.
Fasyotomi ameliyatı; tanı koyulduktan sonra etkilenen dokuya kan akışının kısıtlı hâle gelmesini, kalıcı sinir hasarı ve iskemi oluşumunu engellemek amacıyla hemen yapılır. Genellikle vücudun alt kısmına; kalça, bacak ya da topuklara uygulanan fasyotomi, ön kol ya da ellere de yapılabilir. Örneğin plantar fasiit gibi sağlık sorunları için bu prosedür ele uygulanabilir.
Fasyotomi Ameliyatı Hangi Durumlarda Uygulanır?
İnsan vücudunda bulunan kas, sinir, kemik ve kan damarları kompartman adı verilen bölümlerde yer alır. Kompartman içi basınç çeşitli nedenlerle artabilir. Fasyotomi ameliyatı, kompartman içi basıncın hemen düşürülmesi için uygulanır. Akut kompartman sendromu tedavi edilmediğinde etkilenen kompartmanda bulunan sinirler, kan damarları, kaslar gibi yapılarda son derece ciddi ve kalıcı hasara neden olabilir. Ancak teşhis koyulup fasyotomi uygulandığında herhangi bir fonksiyon kaybı yaşanmaz.
Travma veya kaza nedeniyle basıncın ani ve tehlikeli şekilde artmasına yol açan akut kompartman sendromunun yanı sıra kronik kompartman sendromunda da fasyotomi gerekebilir. Kademeli ve tekrarlayan şekilde artan basıncın görüldüğü kronik kompartman sendromunda diğer tedaviler işe yaramazsa fasyotomi ameliyatı yapılır. Şu durumlarda kompartman sendromundan şüphelenilebilir:
- Araba kazası gibi bir nedenle ciddi yaralanma
- Yılan sokması
- Aşırı zedelenen kas
- Ezilme
- Kırık
- Sıkı bir şekilde yapılan bandaj ya da alçı
- Steroid kullanımı
Bu gibi durumlarda görülebilecek kompartman sendromu semptomları ise şunlardır:
- Yaralanmaya göre ağrının daha şiddetli olması
- Kas gerildiğinde ağrının şiddetlenmesi
- Cilt renginde soluklaşma
- Karıncalanma ve yanma hissi
- Etkilenen kasların fazla sıkı olması
- Uyuşukluk ya da hissizlik
- Gözle görülür şişlik
Bu semptomlar görülüyorsa ve kompartman sendromundan şüpheleniliyorsa fasyotomi yapılabilir. Bunun için ameliyat öncesinde kompartman içi basınç ölçüm testi de yapılmalıdır. Eğer test sonucunda basıncın artmış olduğu görülüyorsa dokuların hasar almasını önlemek için fasyotomi ameliyatı uygulanabilir. Ek olarak böbrek üzerindeki kas dokusunun bozulması sonucu görülen rabdomiyoliz için de tedavi amacıyla fasyotomi gerekebilir.
Fasyotomi Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Fasyotomi ameliyatından önce etkilenen kompartman doktor tarafından incelenerek basıncı ölçülür. Ayrıca ameliyat öncesinde hasta kullandığı bitkisel ilaç ve takviyeler de dahil olmak üzere tüm ilaçları bildirmelidir. Daha sonra ise ameliyat esnasında ağrının önüne geçmek için lokal ya da genel anestezi uygulanır.
Sürecin uzunluğu hasarın boyutuna bağlıdır. Bununla birlikte vücudun alt ya da üst kısmında olmasına ve durumun ciddiyetine bağlı olarak ameliyatta küçük değişiklikler olabilir. Ancak genel olarak benzer bir prosedür uygulanır. Etkilenen bölge üzerine bir kesi açılır. Kesinin uzunluğu iki eklemin arası kadardır. Derinin hemen altında bulunan fasya da aynı uzunlukta kesilerek varsa ölü dokular çıkarılır.
Daha sonra yara açık kalacak şekilde gevşek bir dikiş atılır. Yara, ameliyat sonrasında şişlik geçtiğinde yavaş yavaş kapatılır. Yara kapanana kadar ise ameliyatlı bölgeye pansuman yapılır. Yaranın tamamen kapanması 2 hafta kadar sürebilir. Eğer yara tamamen kapanmadıysa deri grefti de uygulanabilir.
Fasyotomi Ameliyatının Komplikasyonları Nelerdir?
Nadiren de olsa fasyotomi ameliyatı sonrasında bazı sağlık sorunları meydana gelebilir. Fasyotomi ameliyatı sonrasında ağrı, aşırı kanama, yara izi, enfeksiyon, aşırı kaşıntı, sinir ya da kas hasarı gibi komplikasyonlar oluşabilir. Bunların yanı sıra ilerleyen süreçte ampütasyon dahil olmak üzere bazı ek ameliyatlar da yapılabilir. Ayrıca kas dokusunun bozulduğu ve böbrek yetmezliğine yol açabilen bir sağlık sorunu olan rabdomiyoliz de fasyotominin komplikasyonları arasındadır.
Fasyotomi ameliyatı olacak kişilerin sağlık sorunları da komplikasyon riskini arttırır. Obezite ve diyabet, komplikasyon geliştirme riskini arttıran kronik hastalıklardır. Eğer hasta steroid, kan sulandırıcı ilaçlar, sigara ya da alkol kullanıyorsa bunları da ameliyat öncesinde olası komplikasyonların önüne geçilmesi için doktora bildirmelidir.
Fasyotomi Ameliyatı Sonrasında Nelere Dikkat Edilmelidir?
Fasyotomi ameliyatı sonrasında ağrı kesici ilaç kullanılması gerekebilir. Hasta ayrıca bir süre koltuk değneği ya da askı gibi destekleyici aletler de kullanabilir. Ameliyattan sonra hastanede kalınan süre boyunca enfeksiyon olasılığının azaltılması için sıkça el yıkanması, eldiven veya maske kullanılması ve ameliyat yapılan bölgenin kapalı tutulması gerekir. Aynı şekilde hastanın ziyaretçilerinin de hijyen kurallarına dikkat etmesi ve kesiye dokunmaması önemlidir.
Hasta evine döndükten sonra ise ameliyat edilen uzvu kullanmamalıdır. İyileşme sürecinde gereken destekleyici aletleri kullanarak ameliyatlı uzva yüklenmemelidir. Bunlara ek olarak şu durumlarda da doktor ile iletişime geçilmelidir:
- Ateş ya da titreme gibi enfeksiyon belirtileri
- İlaç kullanıldığı hâlde kontrol edilemeyen ağrı
- Ağrıya neden olan şişlik
- Durdurulamayan aşırı kanama
- Uyuşma, karıncalanma ya da yanma hissi
- Ameliyatlı bölgede hissizlik ya da uzvun hareket ettirilememesi
- Bölgedeki kasların gerilerek sıkı hâle gelmesi
- Bölgedeki kasların kontrol edilememesi
Ayrıca ameliyat edilen uzuvda yeni bir yaralanma ya da beklenmedik semptomlar görülürse hasta mutlaka doktora başvurmalıdır.