Ağır yükleri desteklerken bükülen ve karmaşık bir anatomiye sahip olan diz eklemi; dizilime, aktivitelere ve aşırı kullanım sorunlarına karşı son derece hassastır. Diz ağrısı; fazla kullanım, kas gücü ve esnekliğindeki dengesizlik veya Osgood-Schlatter gibi çeşitli hastalıklardan kaynaklanabilir. Kızarıklık ve şişlik gibi diğer semptomlarla birlikte acil tıbbi bakım gerektirebilir. Çoğu vakada ağrı kesici ilaçlar, dinlenme ve hafif spor aktiviteleri sayesinde diz ağrısının hafiflemesi mümkündür.
Genç Yaşta Diz Ağrısı Nedenleri Nelerdir?
Diz ağrısının yaşın ilerlemesiyle birlikte ortaya çıktığına dair yaygın bir kanı olsa da genç yaştaki kişiler de diz ağrısı yaşayabilir. En sık görülen diz ağrısı nedenleri şu şekildedir:
- Eklem gevşekliği
- Diz eklemini destekleyen uyluk kaslarının dengesizliği
- Sıkı kuadriseps ve hamstring kasları
- Aşırı spor yapmak
- Uygun olmayan spor ekipmanlarını kullanmak
- Bacakların kalçalar ve ayak bilekleri arasında hizalanmasıyla ilgili sorunlar
- Ayakkabı veya hareket yüzeyindeki değişiklikler
- Düz tabanlık
- D3 vitamini eksikliği
- Artrit
- Obezite
Özellikle spor yapan gençlerde yoğun spor nedeniyle diz ağrısı görülebilir. Aşırı kullanıma bağlı yaralanmalar, aşağıdakilerle ilişkili olabilir:
Patellofemoral Sendromu (Koşucu Dizi)
Diz ağrısının yaygın nedenlerinden biri kondromalazi patella (koşucu dizi) olarak bilinen bir rahatsızlıktır. Bu durum, diz kapağının arkasını kaplayan kıkırdağın yumuşaması anlamına gelir. Diz kapağı (patella), uyluk kemiğinin (femur) alt ucunun önünde yer alır. Üst kısmı bir tendonla uyluk kaslarına (kuadriseps) ve alt kısmı bir tendonla kaval kemiğine (tibia) bağlanır. Diz kapağının görevi; kuadriseps kasının kasılmasını sağlamak, bacağı düzleştirmek ve yürürken diz eklemini stabilize etmektir.
Bu durumun birincil semptomu; şiddeti günlük aktivitelere, kişiden kişiye ve belirli bir kişi için zamana göre değişebilen ağrıdır. Ağrı, genellikle dizin ön kısmında, diz kapağının arkasında hissedilir. Diz çökmeyi veya çömelmeyi zorlaştırabilir. Bazen oldukça şiddetli olabilir ve merdiven inip çıkmak gibi günlük aktiviteler nedeniyle daha da kötüleşebilir. Bazı kişiler, bir süre oturduktan sonra hafif bir ağrı da hissedilebilir.
Osgood-Schlatter Hastalığı
Bu hastalık, dizin önündeki tendonun yaralanıp iltihaplanması ile karakterizedir. Pateller olarak da bilinen bu tendon, uyluk kaslarını diz ve kaval kemiğine bağlar. Dizdeki tendonun sürekli olarak çekilmesinden kaynaklanan hastalık, kemiklerin tipik olarak kaslardan ve tendonlardan daha hızlı büyüdüğü çocuklarda ve gençlerde görülür. Bu dönemde, kaslar ve tendonlar gergin olma eğilimindedir. Ayrıca koşma ve sıçrama gibi hareketleri içeren basketbol, voleybol, bale, jimnastik ve futbol gibi sporlarla ilgilenenlerde görülebilir.
Patellar Tendinopati (Sıçrayıcı Dizi)
Bu rahatsızlık, zıplama ve koşma aktiviteleri gerektiren sporlarla uğraşan kişilerde fonksiyon bozukluğunun yaygın bir nedenidir. Tendon üzerindeki stres, tendonda dejenerasyona yol açan küçük yırtıklara neden olabilir. Genellikle spor aktivitesine bağlı diz önü ağrısı şeklinde kendini gösterir ve spora katılımın azalmasına neden olabilir. Semptomlar, dizin ön tarafında zıplama, yön değiştirme veya aktivite hızının yavaşlaması ile daha da kötüleşen ağrıyı içerir.
IT Bant Sendromu
Vücuttaki en uzun tendon olan iliotibial bant (ITB), kalçanın dış tarafındaki kemik çıkıntıdan dizin dışına kadar uzanır. Bacak bükülürken dizin sabit kalmasını sağlar. Genellikle başka yerlerdeki zayıf kasları telafi etmek için sıkılır ve bu da sorunlara yol açabilir. Sıkı tendon, alt yapılarda sürtünmeye ve en yaygın olarak dizin dış kısmında şişlik ve ağrıya neden olur. Bu da IT bant sendromu olarak adlandırılır. Bu yaralanma, çok fazla koşan kişilerde yaygın olarak görülür.
Sinding-Larsen Johansson Sendromu
Büyüyen patella kemiği, şiddetli egzersiz ve aktivite sırasında tekrarlayan stresten kaynaklanan bir zayıflık ve yaralanma alanıdır. Güçlü uyluk kasının (kuadriseps) hareketi ve dizin derin bükülmesi nedeniyle patella üzerinde çekiş meydana gelir. Aynı zamanda büyüme atağı sırasında tendonun gelişen tibiaya uyum sağlayamaması, patella’nın gelişmemiş alt polünde kısalma ve traksiyona neden olur.
Bu sendrom, genellikle 16 yaşından sonra veya büyüme tamamlandığında nadir görülen geçici bir durumdur. Çocuklarda patellar tendinit’in karşılığıdır. Hastalık, 3 ila 12 ay sürer. Osgood-Schlatter hastalığına benzese de bu hastalıktan 1-2 yıl önce ortaya çıkar.
Hoffa Hastalığı
Hoffa hastalığı, diz kapağının altında yer alan ve aynı zamanda infrapatellar yağ yastığı olarak da adlandırılan yağ yastığının iltihaplanması ve yaralanmasıdır. Yağ yastığında iltihaplanma; diz üzerine düşme, dizi yüksek hızda düzeltme gibi hareketlerde doğrudan oluşan travma nedeniyle meydana gelebilir. Dizin tekrar tekrar hareket etmesi sonucunda, diz kapağının altındaki yağ yastığının uyluk ve kaval kemiğine çarpması nedeniyle de oluşabilir. Mekanik olmayan diz obezitesi ya da osteoartriti (OA) ile ilişkili de olabilir.
Bu durum, genellikle dansçılarda, koşucularda ve tenisçilerde görülür. Tek başına ortaya çıkabileceği gibi menisküs yaralanmaları, patella kırıkları veya çıkıkları dahil olmak üzere diğer diz patolojileri ile birlikte bulunabilir.
Bipartite Patella
Nadir bir hastalık olan bipartite patella, patella’nın tek bir kemik yerine iki kemikten oluşmasıyla ortaya çıkan ve doğuştan var olan bir durumdur. Normalde, büyüme sürecinde iki kemiğin birbirine kaynaşması gerekirken bipartite patella’da kemikler ayrı şekilde kalır. Ergenlik döneminde travma sonrası diz önü ağrısına neden olabileceği gibi aşırı spor ya da yorucu spor aktiviteleri sonucu da olabilir. Genellikle asemptomatik seyreden hastalığın bulgularına, farklı bir rahatsızlık için yapılan muayene ve kontrollerde rastlanır.
Genç Yaşta Diz Ağrısı Belirtileri Nelerdir?
Diz ağrısı semptomları benzer olsa da dizi etkileyen durumların spektrumu çok geniştir. Çoğu zaman genç erişkinlerdeki diz ağrısı, yoğun kullanım ve yaralanmalarla ilişkilidir. Yorucu egzersizlerde diz çevresindeki kasların, bağların ve kıkırdağın tekrarlayan gerilmesinden kaynaklanır. Bağ, menisküs ve kıkırdak yaralanmaları gibi diğer travmatik yaralanmalar ani başlayan ağrıya neden olur.
Altta yatan nedene göre belirtiler değişebilir. Ön diz ağrısının belirtileri aşağıdaki gibidir:
- Diz kapağının yanlarında, önünde ve diz altında hissedilen ağrı
- Uyluk kasında zayıflık
- Hareket ile birlikte kötüleşen ve yavaş yavaş yeniden başlayan ağrı
- Koşma, zıplama gibi aktivitelerde dizin bükülmesi nedeniyle oluşan ağrı
Bir darbe nedeniyle ortaya çıkan travmalarda eğilirken ya da oturma pozisyonunda diz kemiğinden ses gelebilir.
Genç Yaşta Diz Ağrısı Nasıl Teşhis Edilir?
Diz ağrısı teşhisi için fiziki muayene yapılırken hastanın tıbbi geçmişi öğrenilir. Ağrının bilinen nedeni ve tam olarak hangi bölgelerde hissedildiği, semptomların şiddeti ve süresi gibi bilgilerin doktorla paylaşılması gerekir.
Fiziki muayene sırasında diz kapağının ve stabilitesinin durumu ve alt bacak, diz kapağı ve uyluğun doğru hizalanıp hizalanmadığı değerlendirilir. Ayrıca diz ve kalçanın hareket aralığı, kasların esnekliği ve gücü de kontrol edilir. Bazı durumlarda kemikleri incelemek için röntgen, tendon ve bağ gibi yumuşak dokulara bakmak için MR görüntüleri istenebilir.
Genç Yaşta Diz Ağrısı Nasıl Tedavi Edilir?
Genç yaşta diz ağrısı tedavisi, ağrının nedenine göre belirlenir. Osgood-Schlatter hastalığının tedavisinde ilk olarak soğuk kompres uygulanır. Aktivite değişiklikleri ve spor aktivitelerine ara verip dinlenme gibi yöntemler uygulanabilir. Altta yatan biyomekanik faktörlerin üstesinden gelmek için güçlendirme programı gereklidir. Bazı durumlarda, iyileşme gecikebilir ve spora uzun süre ara verilmesi gerekebilir.
Pateller tendinopati tedavisi, ameliyatsız gerçekleştirilebilir. İstirahat, korse, fizik tedavi ve antienflamatuar ilaçlar, tedavinin ana dayanağını oluşturur. Kortikosteroid enjeksiyonu, trombosit açısından zengin plazma enjeksiyonları ve ESWT gibi diğer yardımcı uygulamalardan yararlanılabilir. Açık veya artroskopik prosedürler şeklinde operatif müdahale, kronik ve dirençli vakalar için uygun olabilir.
IT bandı sendromu tedavisi, soğuk uygulama ve dinlenmeyi içerir. Fizik tedavi, miyofasiyal gevşetme, iliotibial bant esnetme ve kalça kaslarını güçlendirme gibi yöntemlerle dizin güçlendirmesi amaçlanır. Aynı zamanda ergonomi ve uygun antrenman duruşu, rehabilitasyonun önemli bir parçasını oluşturur.
Sinding-Larsen Johansson sendromu için ilk tedavi, ağrıyı gidermek için ilaç kullanımını içerebilir. Dinlenmenin dışında esneme ve kas güçlendirme çalışmaları önemlidir. Bu, esnetme ve kuvvetlendirme egzersizleri ve aktivitelerden oluşur. Etkilenen diz üzerinde özellikle diz çökmek, zıplamak, çömelmek, merdiven çıkmak ve koşmaktan kaçınılmalıdır. Hasta değerlendirme veya tedavi için bir fizyoterapiste veya atletik antrenöre sevk edilebilir. Nadiren, şiddetli vakalarda ameliyat bir seçenek olabilir.
Hoffa hastalığı tedavisi, dinlenme ve kasların güçlendirilmesi ile konservatif olarak yönetilir. Yağ yastığına yapılan lokal kortikosteroid enjeksiyonları hem teşhis hem de tedavi edici olabildiğinden bazı hekimler tarafından tercih edilmektedir. Dirençli vakalarda artroskopik rezeksiyon yapılabilir. Bu, yağ yastığının bazı bölümlerinin cerrahi yöntemlerle çıkarılmasını içerir.
Bipartite patella hastalığı, çoğu zaman farklı bir rahatsızlık için yapılan tetkiklerde ya da rutin kontrollerde fark edilir. Bu nedenle kişiler tedaviye gerek duymayabilir. Ancak bir yaralanma meydana gelirse veya ağrılı semptomlar gelişirse tedavi gerekebilir. Çoğu hasta, cerrahi olmayan tedavi ile iyileşir. Bu yöntemler başarısız olduğunda cerrahi düşünülür. Parçanın eksizyonu, iyi sonuçlar veren en popüler cerrahi seçenektir.