Beslenme düzeni, kişinin hayatını doğrudan etkileyen bir faktördür. Dolayısıyla tüketilen yiyecek ve içeceklerin besin değerleri ile içerikleri son derece önemlidir. Bu yiyecek ve içeceklerin içinde bulunan histamin de kişinin genel sağlığını etkileyen bir kimyasal maddedir. Histamin içeren gıdalar, histamin intoleransı olan kişilerde birtakım semptomlara yol açabilir. Bu gıdaların tüketilmesi hâlinde hapşırma, kaşıntı, şişlik ve kızarıklık gibi semptomlar görülüyorsa bir doktor kontrolünde düşük histamin diyeti uygulanabilir.
Histamin Nedir?
Histamin, bağışıklık sisteminde görevli olan ve vücudun yabancı maddeler ile yaralanmalara karşı verdiği tepkiyi düzenleyen bir kimyasaldır. Alerjisi olan bir kişi bu alerjene maruz kaldığında alerjen histamin salınımını tetikler. Diğer bir deyişle vücudun zararlı olarak algıladığı bir maddeye tepki göstermesi hâlinde bağışıklık sistemi histamin salgılar.
Histamin vücutta aşırı aktive olduğunda ise alerji semptomları başlar. Bu durumda kaşıntı, şişlik, ürtiker, burun akıntısı ve gözlerde sulanma gibi belirtiler görülebilir. Polen, inek sütü, çikolata ve çilek gibi birçok madde alerjendir ve bunlara alerjisi olan kişilerde histamin salınımına neden olur. Genellikle histamin salınımının nedeni mevsimsel alerjiler olsa da histamin bazı gıdalarda da bulunur.
Histamin İntoleransı Nedir?
Bazı kişiler, histamin içeren ya da histamin salınımını tetikleyen gıdalar tükettiğinde alerjik reaksiyonlara benzer belirtiler gösterebilir. Bu durum histamin intoleransı olarak adlandırılır. Histamin intoleransı; vücutta olması gerekenden fazla histamin bulunmasıyla oluşur, kişinin histamine karşı bir duyarlılığı olduğu anlamına gelmez.
Normal şartlar altında histamin vücudun mesajlarını beyne iletir, sindirime yardımcı olur ve bağışıklık sisteminin alerjenlere karşı savaşmasını sağlar. Dolayısıyla vücuttaki histamin seviyelerinin çok yükselmesi ya da histaminin düzgün şekilde parçalanamaması hâlinde vücut fonksiyonları etkilenebilir. Histaminin alerjik reaksiyonlarla doğrudan ilişkili olması nedeniyle histamin intoleransı bulunan kişilerde de alerji semptomlarına benzeyen belirtiler görülebilir. Bu belirtiler şunlardır:
- Kaşıntı
- Ürtiker
- Hapşırma
- Gözlerde sulanma
- Baş ağrısı
- Karın ağrısı
- Astım
- Şişkinlik
- İshal
- Taşikardi
- Hipotansiyon
Daha ciddi histamin intoleransı söz konusu ise şu semptomlar da görülebilir:
- Karında kramp
- Deride şişlikler
- Hipertansiyon
- Anksiyete
- Düzensiz kalp atışları
- Baş dönmesi
Histamin İntoleransında Beslenme Düzeni Nasıl Olmalıdır?
Histamin içeren gıdaların tüketilmesi histamin intoleransından kaynaklı olarak görülen semptomların başlamasına yol açabilir. Histamin intoleransının kesin bir tedavisi olmamakla birlikte bu gıdaların tüketiminden kaçınmak semptomların hafiflemesine katkıda bulunabilir. Düşük histaminli ve dengeli bir diyet ile histamin intoleransını yönetmek mümkün olabilir. Ancak bu diyetin yararlı olacağını gösteren yeterli sayıda çalışma yoktur.
Yapılan bir çalışmaya göre 4 hafta boyunca düşük histamin diyeti uygulayan ürtiker hastalarının semptomlarının azaldığını göstermiştir. Ayrıca bu çalışma, düşük histamin diyetinin histamin intoleransı olan atopik dermatit hastalarının da semptomlarını azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermiştir. Başka bir çalışmada histamin intoleransı olan kişilerin tamamen özelleştirilmiş bir diyet uygulaması gerektiği belirtilmiştir. Hastanın kullandığı ilaçlar, stres seviyesi ve genel sağlığı gibi faktörlerin de diyetin fayda sağlayıp sağlamayacağı noktasında etkili olduğuna işaret edilmiştir.
Bir diğer çalışmada ise düşük histamin diyetinin aşamalı olması gerektiği savunulmuştur. Kişide histamine karşı tolerans oluşması için histamin içeren gıdalardan 2 hafta kaçınması ve ardından 6 hafta bunları tüketmesi tavsiye edilmiştir. Ancak yine de histamin intoleransında nasıl bir diyet uygulanması gerektiği konusunda daha kapsamlı çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Histamin intoleransı olan kişilerin, herhangi bir kısıtlayıcı diyet uygulamadan önce vücutları için yeterli besini aldıklarından emin olmak ve yaşam kalitesinde bir düşüş yaşamamak için bir uzmandan beslenme danışmanlığı almaları gerekir. Bununla birlikte yüksek histaminli gıdalardan kaçınmak isteyenler şu adımları takip edebilir:
- Kişi, evde kendi pişirdiği yemekleri yiyebilir.
- İşlenmiş ve paketli gıdalardan kaçınabilir.
- Gün içinde tüketilen her yiyeceği saatiyle birlikte not alarak yemek günlüğü tutabilir.
- Karşılaştırma yapmak amacıyla rahatsız edici semptomlar olması hâlinde bunları da yemek günlüğüne yazabilir.
- Fazla kısıtlayıcı diyetler uygulamaktan kaçınılmalıdır.
- Diyet 4 haftadan uzun süre uygulanmamalıdır.
- Taze yiyecek tüketimine özen gösterilmelidir.
- Vücudun ihtiyaç duyduğu besinleri yeterli şekilde almak için bir diyetisyenden yardım alınmalıdır. Gerekliyse vitamin ve mineral takviyeleri alınmalıdır.
Besin eksiklikleri her yaşta ciddi sağlık problemlerine neden olabilir. Özellikle çocuklar için besin eksikliği tehlikeli bir durum olabilir. Bu nedenle gıda alerjisi ya da hassasiyeti olan çocukların beslenme düzeni için mutlaka bir uzmandan yardım alınmalıdır. Diyetin uygulandığı süre boyunca baş dönmesi, baş ağrısı ve ishal gibi komplikasyonlar olması durumunda diyete son verilmesi ve bir doktora danışılması gerekir.
Histamin İçeren Gıdalar Nelerdir?
Genellikle yüksek miktarda histamin içeren gıdalar fermente edilmiş, işlenmiş ya da yıllanmış ürünlerdir. Bunlara ek olarak avokado ile patlıcan gibi bazı meyve ve sebzeler, süt ürünleri ve alkol de yüksek oranda histamin içerir. Histamin içeren gıdalar şunlardır:
Fermente Gıdalar
Kefir, yoğurt, turşu ve ekşi mayalı ekmek fermente gıdalara örnek olarak verilebilir.
Alkol
Alkol, yüksek histaminli bir içecektir. Bazı alkollü içeceklerin histamin miktarı diğerlerine göre daha fazla olsa da düşük histamin diyeti uygulamak isteyenlerin alkollü içeceklerin tamamından kaçınması tavsiye edilir.
İşlenmiş Et
İşlenmiş etler, tüketim süresini uzatmak amacıyla tuzlanmış, fermente edilmiş ya da tütsülenmiş yiyeceklerdir. Sosis, jambon, sucuk, konserve ya da kurutulmuş etler işlenmiş ettir. Bu yiyeceklerde histamin miktarı yüksektir. Buna ek olarak kanserojen olduklarına dair kanıtlar da mevcuttur.
Yıllanmış Peynir
Yapılan araştırmalar; bakteriyel kültür, pH seviyesi, tuz oranı, depolama sıcaklığı ve olgunlaşma süresi gibi faktörlerin bir peynirdeki histamin miktarını etkilediğini göstermiştir. Eski peynirler, histamin miktarı en yüksek olanlardır. Bunun nedeni ise olgunlaşma süresinde, peynirdeki proteinlerin histamine dönüşmesidir. Parmesan ve çedar gibi sert peynirler ile bakterilerle eskitilmiş ya da olgunlaştırılan peynirlerin histamin miktarı yüksek olur.
Kurutulmuş Meyveler
Kurutulmuş meyveler besin değeri açısından oldukça zengin olsa da histamin miktarı yüksektir. Üzüm, kiraz, kayısı, muz ve elma dahil olmak üzere tüm kurutulmuş meyvelerin histamini yüksektir.
Bakliyat
Tüm bakliyat çeşitleri olmasa da soya fasulyesi, bezelye, nohut, taze ve kuru fasulyede yüksek miktarda histamin bulunur.
Balık Türleri
Taze olmayan balıklarda histamin seviyesi yüksek olabilir. Örneğin uskumru ve ton balığı gibi balıkların histidin seviyesi yüksektir. Histidin ise bakteriler tarafından histamine dönüştürülebilen bir amino asit çeşididir. Bu balıkların tüketilmesi histamin toksisitesi adı verilen bir acil tıbbi duruma yol açabilir. Orkinos, hamsi, lüfer ve ringa balığı histamin toksisitesine neden olan balıklar arasındadır.
Histamin Salınımına Neden Olan Gıdalar Nelerdir?
Histamin içeren gıdaların yanı sıra histamin salınımını tetikleyen gıdalar da bulunur. Başka bir deyişle bir gıda çok düşük miktarda histamin içerse de vücutta histamin salınmasına neden olabilir. Dolayısıyla düşük histamin diyeti uygulayan kişilerin bu gıdaları da sınırlandırması gerekebilir. Histamin salınımına yol açan gıdalar ise şunlardır:
- Limon, portakal ve mandalina gibi turunçgiller
- Muz
- Domates
- Çilek
- Erik
- Fasulye
- Papaya
- Ananas
- Kivi
- Kabuklu deniz ürünleri
- Buğday
- Fındık, ceviz, kaju ve yer yer fıstığı gibi kuru yemişler
- Alkol
- Gıda boyaları ve diğer katkı maddeleri