Duygusal Manipülasyon Nedir, Nasıl Anlaşılır?

Duygusal Manipülasyon Nedir, Nasıl Anlaşılır?



Duygusal manipülasyona maruz kalındığında bunu tespit etmek her zaman kolay olmayabilir. Manipülasyon teknikleri son derece incelikli olabilir ve genellikle zayıf noktaları hedef alır. Bu da duygusal manipülasyonu görmeyi zorlaştırabilir. Ancak bazen manipülasyon belirtileri açık şekilde görülse bile manipülasyonu durdurmak zor olabilir.

Duygusal Manipülasyon Nedir?

Duygusal manipülasyon, bir kişinin başkalarını etkilemek ve kontrol etmek için zihinsel çarpıtma ve duygusal sömürüyü kullanmasıdır. Kişinin amacı ise başkaları üzerinde güç ve kontrol sahibi olarak istediklerini elde etmektir.

Genellikle istismarcı veya toksik ilişkilerde görülen duygusal manipülasyon, her zaman kötü niyetli olmayabilir. Çünkü duygusal manipülasyon spektrumu aslında oldukça geniştir. Örneğin bir işveren, çalışanının bir davranışını teşvik etmek amacıyla olumlu geri bildirim verebilir ve çalışanın duygularını olumlu davranışı pekiştirmek amacıyla etkiler.

İstismarcı ve toksik ilişkilerde görülen duygusal manipülasyonda ise manipülatör kendisine avantaj sağlayacak şekilde karşısındaki kişiyi kontrol etmeye çalışır. Manipülatör mağdurun zayıflıklarını bilir ve bunları kullanarak onu kendi çıkarları doğrultusunda yönlendirir. Bu tür bir duygusal manipülasyonu fark etmek zor olabilir. Çünkü çoğu zaman manipülatif davranışlar başlangıçta belirgin değildir. Ancak zamanla bu manipülatif davranışlar ilişkinin dinamiği hâline gelebilir. Bu da mağdurun duygusal olarak yıpranmasına neden olabilir ve profesyonel desteğe ihtiyaç duyabilir.

Duygusal Manipülasyon Nasıl Ayırt Edilir?

Birçok insan duygusal manipülasyona maruz kalır. Duygusal manipülatör için amaç genellikle karşısındaki kişinin duygularını sömürerek ve kullanarak onun üzerinde kontrol sahibi olmaktır. Manipülatör, birini kontrol etmek için belli belirsiz birçok davranışta bulunabilir ve manipülasyonun tespit edilmesini zorlaştırır. Bunlar mağdurun kendi akıl sağlığını sorgulamasına dahi yol açabilir.

Bir kişinin duygusal olarak manipüle edildiğini anlaması için en önemli işaret kendisine değil, yalnızca karşısındakine fayda sağlayacak şekilde yönlendirilmesidir. Bununla birlikte manipülatörler mağdurlara mantıklı davranmadıklarını hissettirmek ve isteklerini yerine getirtmek için benzer yolları deneyebilir.

Duygusal Manipülasyon Teknikleri Nelerdir?

Duygusal manipülasyon farklı şekillerde olabilir. Manipülatörlerin sık başvurduğu teknikler ise şu şekildedir:

Suçlu Hissettirmek

Bir kişi partnerine kasıtlı olarak suçlu hissetmesi veya utanması gerektiğini düşündürecek şekilde konuşuyorsa bu duygusal manipülasyon olabilir. Suçluluk veya utanç duygusu, bunları hisseden kişiye değil de partnerine fayda sağlıyorsa bu durum geçerlidir. Manipülatör bunu davranışlarının sorumluluğunu almaktan kaçmak ve kendini daha iyi göstermek için yapar. Bu amaçla yalan söyleyebilir, olayı abartabilir veya suçu direkt olarak partnerine atarak partnerinin kendinden şüphelenmesine neden olabilir.

Zorbalık/Alaycılık ve Pasif Agresif Davranış

Zorbalık ve alaycılık da duygusal manipülasyondur çünkü mağdurun korkmasına ya da utanmasına yol açabilir. Doğrudan iletişim kurmak yerine pasif agresif davranan biri gerçekte nasıl hissettiğini ifade etmez. Zorbalık ve alaycılık da pasif agresif iletişimin bir başka işaretidir. Pasif agresif davranan bir kişi iç çekme veya somurtma gibi aşırı dramatik tepkiler vererek dikkat çekmeye çalışabilir. Bu hareketlerle sorunu direkt olarak konuşmak yerine partnerinin konuyu açmasını sağlar.

Psikolojik Manipülasyon (Gaslighting)

Gaslighting duygusal manipülasyonun zor fark edilen bir yoludur. Gaslighting’e maruz kalan bir kişi kendi algılarından ve deneyimlerinde şüphe duyabilir. Çünkü manipülatör mağduru bir şeyin doğru olmadığına ikna ederken mağdura duygu ve düşüncelerinin yanlış olduğunu hissettirir. Manipülatör mağdura yalan söyleyebilir, olaylar için suçlayabilir veya hissettiklerinin saçma olduğunu söyleyebilir. Bunlara ek olarak kasıtlı bir biçimde tekrar tekrar utandırmak da duygusal manipülasyon olabilir. Gaslighting’in amacı ise mağdurun düşünceleri ve davranışları üzerinde kontrol sahibi olmaktır.

Tehdit Etmek/Şantaj Yapmak

Manipülatör partnerini onunla ilgili bilgileri paylaşacağına dair tehdit ederek manipüle edebilir. Söylediklerinin yapılmaması hâlinde kişinin bilinmesini istemediği bir durumu başkalarıyla paylaşacağını söyleyerek davranışlarını kontrol altına alabilir. Bazı durumlarda manipülatör partnerini terk edeceğini veya kendisine zarar vereceğini söyleyerek de tehdit edebilir. Bunlara ek olarak istediğinin yapılmaması hâlinde fotoğraflarını veya gizli bilgilerini paylaşacağını söyleyerek şantaj da yapabilir.

Çatışma Yaratmak

Duygusal manipülasyonun bir başka tekniği çatışma yaratmaktır. Örneğin bir manipülatör partnerine bir başkasının onun hakkında kötü sözler söylediğini anlatarak yalan söyleyebilir. Daha sonra ise partnerinin o kişi hakkında konuştuğunu o kişiye söyleyerek bu iki kişi arasında çatışma yaratabilir. Manipülatörün bu iki kişiyi birbirine düşürmesinin amacı da kendine bir şekilde fayda sağlamaktır. Yalan söyleme, manipülasyonun en önemli belirtilerinden biridir.

Aşk Bombardımanı (Lovebombing)

Lovebombing, özellikle ilişkinin erken dönemlerinde partnere gösterilen aşırı ilgi, sevgi ve şefkattir. Genellikle her ilişkinin ilk zamanlarının daha romantik olduğu düşünülse de lovebombing bunun orantısız bir biçimde yapılmasıdır. Amacı ise ilişkinin gidişatını değiştirerek partnerin kontrol altına alınmasını sağlamaktır.

Sessiz Muamele

Bazen zaman veya kişisel alan talep etmek doğaldır ancak sessiz muamele genellikle manipülatörlerin ceza olarak kullandığı bir yöntemdir. Manipülatör istediği olmadığında partnerinden uzaklaşabilir, sessizleşebilir ve kendini her konuda geri çekebilir. Manipülatör istedikleri olana kadar partnerini bu şekilde cezalandırabilir. Duygusal olarak manipülatif bir ilişkide, partneri korku içinde ve kontrol altında tutmak için düzenli olarak sessiz muamele uygulayabilir.

Odak Noktası Olmak

Duygusal manipülasyon uygulayan biri kurban rolü oynayarak kendini olayların odak noktası hâline getirebilir. Örneğin kişi bir endişesini dile getirdiğinde manipülatör aşırı üzülür, utanır ve ne kadar kötü hissettiğini anlatmaya başlar. Bu sayede kişi, kendi endişesinin gereksiz olduğunu düşünerek partnerini rahatlatmaya çalışır.

Eleştiri/Güvensizlikleri Kullanmak veya Küçümsemek

Manipülatör partnerine kaba bir biçimde çok fazla eleştiri yapabilir. Bu eleştirilerle partnerinin öz güveninin azalmasını amaçlar. Partnerlerin birbirine geri bildirimler vermesi sağlıklı bir ilişkinin parçası olsa da bu kaba eleştiriler gereksizdir. Bununla birlikte eğer manipülatör partnerinin bir özelliğinden memnun olmadığını ve bu yönüne güvenmediğini biliyorsa bunu da kullanabilir.

Yalnızca Kendisinin Olduğunu Hissettirmek

Manipülatör partnerine tüm dünyaya karşı yalnızca ikisi varmış ya da ne olursa olsun bir arada kalmaları gerekiyormuş gibi hissettirebilir. Örneğin aile veya arkadaşlardan güvenilen bir kişi manipülatör hakkında olumsuz yorum yaptığında manipülatör partnerini ondan uzaklaştırmaya ve iletişimi kesmeye çalışabilir.

Duygusal Manipülasyon Yapan Kişiler Neden Böyle Davranır?

Genellikle manipülatörler istediklerini elde etmek, egolarını korumak veya davranışlarının sonuçları için sorumluluk almaktan kaçınmak amacıyla manipülasyona başvururlar. Partnerlerini kontrol etme, onlara hükmetme veya onları cezalandırma ihtiyacı hissedebilirler. Bununla birlikte acıma ya da ilgi arayışında olabilir ve hatta kendi ihtiyaçlarını gidermek için partnerlerini değiştirmek veya yıpratmak isteyebilirler.

İlişkisinde manipülatif davranışlar sergileyen bir kişi çocukluk dönemini kötü geçirmiş olabilir. Temel ihtiyaçlarının karşılanması veya sert cezalardan kaçmak için manipülasyona başvurmuş olabileceği gibi ebeveynleri tarafından duygusal olarak manipüle edilmiş de olabilir. Dolayısıyla çocukluk döneminde bu davranışları gözlemleyip deneyimlediği için başkalarıyla da bu şekilde ilişki kurabileceğini öğrenmiş olabilir.

Bağlanma sorunları olan ve yüksek düzeyde kaygı yaşayan kişilerin duygusal manipülasyona başvurma olasılığı daha yüksektir.

Diğer yandan bazı durumlarda manipülatif davranışlar birtakım akıl sağlığı sorunlarıyla ilişkili olabilir. Duygusal manipülasyon, borderline kişilik bozukluğu veya narsisistik kişilik bozukluğu gibi bir psikolojik rahatsızlığın belirtileriyle bağlantılı olabilir.

Duygusal Manipülasyona Maruz Kalındığında Nasıl Davranılmalıdır?

Duygusal manipülasyonla başa çıkmak genellikle zordur çünkü mağdurun kendini sorgulamasına neden olabilir. Özellikle romantik bir ilişki söz konusu ise manipülatörle kurulan bağ da manipülasyonu yönetmeyi veya nasıl ve ne zaman uzaklaşılması gerektiğini bilmeyi zorlaştırabilir. Duygusal manipülasyona maruz kaldığını düşünen bir kişi bununla başa çıkmak için şu adımları uygulayabilir:

  • Ne yapmak istediği, hangi söylem ve davranışların kabul edilebilir olduğu gibi konular hakkında sınırlar belirlemek önemlidir. Bunun için kişi kendini, ihtiyaçlarını ve sınırlarını tanıyarak bunları net bir şekilde paylaşmalıdır. Sınır belirleme sayesinde kişi, partnerinin bunları kabul edip etmeyeceğini görerek ilişkisini değerlendirebilir.
  • Duygusal manipülasyon belirtilerinden yalnızca biri dahi fark edildiğinde bu davranış takip edilmelidir. Partnerin kötü niyetli olup olmadığının anlaşılabilmesi için bu davranışı tekrar edip etmediği ve ediyorsa ne sıklıkla olduğu gözlemlenebilir.
  • En önemlisi manipülasyona maruz kalan kişinin görüşü olsa da zaman zaman dışarıdan bir bakış açısı edinmek de yararlı olabilir. Bunun için güvenilen bir aile üyesinden ya da bir arkadaştan bu konuda yardım alınabilir.
  • Terapi; duygusal istismarın tanımlanmasına, bununla başa çıkmak için bir plan yapılmasına ve neden olduğu duygularla başa çıkmaya katkıda bulunabilir. Ayrıca terapi, kişinin sınır çizmeyi öğrenmesine ve öz güvenini geliştirmesine de destek olabilir.

Duygusal Manipülasyon Nedir, Nasıl Anlaşılır? Hakkında Sık Sorulan Sorular

Suçlu hissettirme, zorbalık, psikolojik manipülasyon, tehdit etmek, çatışma yaratmak, aşk bombardımanı, sessiz muamele, odak noktası olma gibi teknikler ile duygusal manipülasyon yapılabilir.

Psikolog
Selin Küçük
Psikoloji
MEDICANA KADIKÖY
Profili Gör
Oluşturma: 22.05.2024 03:16
Son Güncelleme: 22.05.2024 03:25
Oluşturan: Selin Küçük
+A A-