Normalde omurgamız karşıdan bakıldığında düz görülür. Fakat, sol ya da sağ yandan bakıldığında omurganın sırtta yer yer içbükey ve dış bükey olduğu anlaşılacaktır. Boyun ve bel bölgesinde içbükey olan omurgamız sırtımızda ve kuyruk ucu kısmında dışbükeydir. Tıp literatüründe kiifoz dışbükey, lordoz ise içbükey kelimelerinin karşılığıdır. Yani kifoz bir hastalık ismi değil, omurgamızın normalde sahip olması gereken açılanmasıdır.
Kifoz Neden Olur?
Omurgamızdaki omurlar birbirlerine bağlar ve diskler ile bağlıdırlar. Bunlar statik desteklerdir. Omurgamız karşıdan bakıldığında düz iken, yandan bakıldığında ise fizyolojik, yani normal olarak S şeklindedir. Bu şekil insanın ayakta dururken en az enerjiyi harcayarak dik durması için gereken omurga biçimidir. Bu biçimi omurgaya kaslar verir. Yani, kaslar omurgamızın dinamik desteğidir. Eğer kasların kondisyonu yeterli değilse omurgayı olması gerektiği şekilde ve dik biçimde tutamaz ve postüral kifoz gelişir.
Kaslarımız kasılmadığında dahi bir miktar gergindirler. Bu gerginliğe kasın tonusu denir. Günlük aktivitelerimizi yaparken gün içinde bizi daha çok bu kasın tonusu ile ürettiği güç dik tutar. Eğer, kaslarımız güçsüzse, bu tonus, yani kasın istirahat gerginliği de güçsüz olacak ve omurganızı gereken şekilde ve dik pozisyonda tutamayacaktır. Dikkat edilecek olursa; vücut geliştiriciler özel bir çaba harcamadan dimdik bir biçimde, göğüsleri önde, omuzları ise arkaya atılmış bir biçimde durur. Bunun için herhangi bir çaba harcamazlar, çünkü sırt kasları yeterince güçlüdür. Tersine, spor yapmayan bir birey ise kambur ve omuzları öne düşmüş şekilde görünür.
Kifoz Belirtileri Nelerdir?
Sırtta kamburluğa bağlı gözle görünür kamburluk deformitesi (şekil bozukluğu),
- Öne doğru düşük görünen baş ve omuzlar,
- Artmış veya azalmış bel çukurluğu,
- Hamstring kaslarında gerginlik,
- Yürüme sırasında kalça ve diz eklemlerinde bükülme,
- Boyun-sırt-bel ağrısı,
- Çabuk yorulma,
- Azalmış egzersiz kapasitesi,
- Nefes darlığı,
- Duygu durum bozukluğu.
Kifoz Tanısı Nasıl Konur?
Tam bir fizik muayene, özgeçmiş ve soygeçmiş araştırması detaylı olarak yapıldıktan sonra tüm omurgayı ve bazı durumlarda alt ekstremiteleri (uzuvları) da içeren röntgen sonuçlarında gerekli değerlendirme yapılır. Fizik muayene sırasında belden öne eğilme ile sırtta anormal bir kamburluk görülür ve bu kamburluğun sırtta bütün omurgayı tutmak yerine nispeten kısa bir kısmını tutması ve kule şeklinde veya bir tümsek şeklinde görünmesi tipiktir. Duruş bozukluğuna bağlı oluşan “round back” olarak tabir ettiğimiz durumlarla karıştırılmamalıdır. Bunun için gerek görülürse özel röntgen teknikleri kullanılarak ayırıcı tanı yapılmalı ve gereksiz ameliyatların önüne geçilmelidir. Omurga cerrahınız, gerekli gördüğünde, manyetik rezonans görüntüleme ve bilgisayarlı tomografi ile ileri tetkik yapabilir.
Kifozun Artmasına Neler Sebep Olur?
Kifozun artmasına sebep olabilecek pek çok durum vardır. Doğumsal olabileceği gibi edinsel (sonradan olan) olarak da gelişebilir. Edinsel gelişen kifozlar bazen bir hastalığa, bazen de geçirilmiş cerrahi, Scheuermann Hastalığı, omurga kırığı, tümörü, kemik hastalıkları, osteoporoz, genetik yatkınlık gibi sebeplere bağlı olur. Doğumsal olan kifozlar ise bazı durumlarda ek hastalıklara, bazı durumlarda ise bir veya daha fazla omurun gelişimsel şekil bozukluğu veya diğer anomalilerine bağlı oluşur. Bunun dışında, özellikle de günümüzde artık çok daha sık karşılaştığımız, duruş bozukluğuna bağlı (postural) kifoz artışları gelişebilir. Tüm potansiyel sebepler bir omurga cerrahı tarafından yapılacak detaylı muayene ve tetkik sonrası ortaya koyulmalı ve sebepe göre tedavi planlanmalıdır. Artmış kifoz hastalığına skolyozun da eşlik edebileceği unutulmamalıdır.
Hiperkifoz Nedir?
Her insanda bu kifoz ve lordoz miktarları farklı olabilir. Bu genellikle bedenimizin pelvik insidans gibi erişkin hayatı boyunca değişmeyen parametreleriyle oranlı bir şekilde belli bir ahenk oluşturarak şekillenir. Dolayısıyla, her insanda normal kifoz açısı hesaplanmalı, kişiye özel normal açılar belirlenmeli ve bu şekilde normal veya artmış kifoz açısı olup olmadığına karar verilmelidir. Bazı özel durumlar kifoz açısının artmasıyla sonuçlanabilir. Bu durumda hiperkifozdan (kamburluk) bahsedilir. Hiperkifoz hastalığı okul çağı çocuklarda %0.04-10 sıklıkta görülür. Erişkin çağda çok daha sıktır.
Kifoz Tedavisinde Neler Yapılır?
Kifoz açısının çok ilerlediği durumlarda eğer cerrahi dışı yöntemler başarılı olamadıysa omurga cerrahının gerekli gördüğü durumlarda cerrahi yöntemler uygulanır. Cerrahi yöntemler genel olarak nedene yönelik olarak planlanır ve uygulanır.
Kifoz Fizik Tedavi ile Geçer mi?
Kifozun tedavisinde erken tanı ve tedaviye erken başlamak çok önemlidir. Eğer geç kalınmamışsa cerrahı dışı yöntemlerle birçok kifoz artışının önüne geçilebilir. Bu yöntemler arasında fizik tedavi ve rehabilitasyon, özel olarak geliştirilmiş egzersiz yöntemleri, duruş terapileri, korseler, sportif aktiviteler sayılabilir. Duruş bozukluğunu düzeltmek ve sırt ağrılarını gidermenin ve tedavi etmenin yegane yolu sırt kaslarının tamamını çalıştırmak ve güçlendirmektir. Burada anahtar kas grubunu rhomboidler ve diğer kürek kemiği kaslar olduğunu unutmamak gerekir. Omurga kasları tek başına yeterli olmaz. Eğer kendi üzerimizde de deneyecek olursak, omuzlarımı geriye doğru attığımızda istesek de omurgamızı öne doğru eğemeyeceğimizi kolayca fark edebiliriz. Dolayısıyla fizyoterapistlerin ve evde kendi yöntemleriyle egzersiz yapanların buna dikkat etmesini öneriyoruz.
Kifoz Ameliyatı Nasıl Olur?
Duruş bozukluğunda cerrahi hemen hemen hiç önerilmez. Sheuermann hastalığında ise en çok uygulanan yöntem sırtın ortasından omurganın açılarak vidalanması, kemiklerde çok sayıda küçük kırıklarla esneme elde edilmesi ve 2 adet rod dediğimiz uzun çubuk yardımıyla vidaların birleştirilmesi ve kamburluk deformitesinin düzeltilmesi şeklindedir. Farklı ekoller ise benzer ameliyatı göğüs boşluğundan omurlar arasına kaynamayı uyarıcı kemik aşıları ve benzer vidalarla yapmayı tercih etmektedir. Genel olarak hedef kifozun ilerlemesini durdurmak, harmonik ve dengeli bir omurga dizilimi elde etmek, aşırı kifozu ise mümkün olan en fazla miktarda normale yakın hale getirmektir. Kifozun aşırı düzeltilmesi veya diğer yanlış teknikler ameliyat sonrası dönemde komplikasyonlara sebep olabilir. Bu sebeple mutlaka özel eğitimden geçmiş ve yetkin omurga cerrahları tarafından yapılması gereken ameliyatlardır.
Sheuermann Hastalığı Nedir?
Sheuermann hastalığı adölesan (ergenlik) çağda ortaya çıkmaya başlayan ve omurların büyüme plaklarındaki bir bozukluğa bağlı olduğu düşünülmekle beraber nedeni henüz tam olarak ortaya konulamayan bir patolojik durumdur. Erkeklerde kızlarda görüldüğünün iki katı sıklıkta görülür. Genelde 12-17 yaşları arasında tanı alır. Toplumda %0.4 oranında karşılaşılır. Ardışık 3 veya daha fazla omurda 5 derece veya daha fazla kamalaşma görülmesiyle bu durumdan şüphelenilir. Diğer kifoz artışına sebep olan hastalıklardan ayrımı mutlaka yapılmalıdır. Tedavide egzersiz, korse, fizik tedavi ve cerrahi yöntemleri kullanılabilir.
Kifoz Ameliyatı Sonrası Süreçler
Her şey beklendiği gibi seyrettiği takdirde ameliyat sonrası 3-6 gün içinde hastalar taburcu olabilirler. Ameliyattan sonraki ilk günden itibaren yürüme egzersizleri başlanır. Yumuşak soku iyileşmesi olana kadar, yani 3 hafta kadar, hastanın da ağrı durumuna göre, geçici olarak destekleyici bir hazır korse uygulanabilir. Hastalar taburcu olduktan sonra genellikle 3-6 hafta arası gibi bir sürede okullarına tekrar kontrollü bir şekilde dönebilir ve eğitim hayatlarına kaldıkları yerden devam edebilirler. 15. gün, 6. hafta, 3. ay. 6. ay ve 1. yılda kontroller yapılır. 6. haftadan itibaren basit egzersizlere, 3. aydan itibare temassız sporlara, 6-9. ay civarında da ameliyat öncesi aktivitelerin hemen tamamına dönebilirler.