Bakterilerin kıl foliküllerini enfekte etmesi nedeniyle oluşan çıbanlar, cildin altında bulunan ağrılı ve irin dolu yumrulardır. Çoğunlukla koltukaltı, boyun arkası, uyluk ve kalçalarda görülür. Enfeksiyonun yayılmaması için çıbanlara evde müdahale edilmemesi, uygun tıbbi prosedürün uygulanması gerekir.
Çıban Nedir?
Bir deri enfeksiyonu olan çıban, kıl folikülleri ya da yağ bezlerinde meydana gelir. Enfeksiyonun olduğu bölgede derinin rengi kırmızıdır. En geç 7 gün içinde irin derinin altında toplanır ve yumru beyaz renge döner. Boyun, omuz, koltuk altı ve kalçalar, bu yumruların en fazla meydana geldiği vücut bölümleridir. Göz kapağında oluştuğunda ise arpacık adını alır. Vücudun bir bölgesinde, birden fazla çıban görülebilir. Bu durum, karbonkül adı verilen daha ciddi bir enfeksiyon türüne işaret eder.
Yılda üç defadan fazla çıkan çıbanlar, tekrarlayan furunküloz adı verilen bir sağlık sorununa işaret eder. Furunküloz, sıklıkla tekrarladığı için özellikle aile üyeleri ve sıklıkla aynı ortamda bulunan kişiler arasında daha kolay yayılır. Çoğu zaman, cildin katlandığı bölgelerde tekrarlayan furunküloz çıbanları görülür. Bu alanlar göğüs altı, karın altı, koltuk altı ve kasık bölgesini içerir. Tekrarlayan furunküloz, bir doktor tarafından tedavi edilmelidir.
Çıban Neden Çıkar?
Çıbanların çoğu stafilokok bakterileri adı verilen bakteriler nedeniyle meydana gelir. Bu bakteriler, deri altına küçük kesikler ya da kıl folikülleri yoluyla girer. Bağışıklık sistemi, bölgeye enfeksiyonla savaşan beyaz kan hücrelerini göndererek yanıt verir. Bu hücreler, hasarlı ciltle birlikte irin oluşturmak için birikir. Karbonküller, çok sayıda kıl folikülünün enfekte olması sonucu meydana gelir. Enfeksiyon, genellikle kaynamadan daha derin ve şiddetli seyreder.
Bazı hastalıklar ve sağlık sorunları, kişilerin cilt enfeksiyonlarına karşı daha hassas olmasına neden olur:
- Diyabet
- Obezite
- Egzama gibi cilt hastalıkları
- Kanser
- HIV gibi bazı otoimmün hastalıklar
- Yetersiz beslenme
Aşağıdaki durumlarda da çıban görülme riski artar:
- Çıbanı bulunan biriyle yakın temas kurulması
- Tıraş olurken cildin kesilmesi
- Cildi tahriş eden sert kimyasallara maruz kalınması
- Kötü hijyen koşulları
Çıban Belirtileri Nelerdir?
Çıbanlar, genellikle sert, kırmızı ve ağrılı bir yumru şeklinde kendini gösterir. Bu yumru geliştikçe, birkaç gün içinde daha yumuşak, büyük ve ağrılı olabilir. Küçük bir kalem silgisi boyutundan golf topu boyutuna kadar büyüyebilir. Hassaslaşan bölge kaşınabilir. Çıban çevresine dokunulduğunda sıcaklık hissedilebilir.
Çıbanın ucunda sarı ya da beyaz renkte bir irin görülmesi, daha ciddi bir enfeksiyona işaret eder. Enfekte olmuş çıban belirtileri aşağıdaki gibidir:
- Çıban çevresindeki enfekte olan cilt kırmızı renktedir. Şişlik ve şiddetli ağrı görülebilir.
- İlk çıkan çıbanın etrafında farklı çıbanlar da çıkabilir.
- Yüksek ateş ve yorgunluk görülebilir.
- Lenf düğümleri şişebilir.
- Çıban, irin sızdırabilir.
- Kanamaya neden olan bakteriler, diğer bölgelere de yayılabilir. Enfeksiyon, yakın temas yoluyla ya da kişisel eşyaların paylaşılması nedeniyle diğer kişilere de geçebilir.
Çıban Tedavisi Nasıl Yapılır?
Çıbanlar, genellikle acil müdahale gerektirmez. Kendiliğinden boşaldığında herhangi bir sağlık sorununa yol açmaz. Ancak enfeksiyon, yüksek ateş ve titreme gibi belirtilerin görülmesi durumunda tıbbi müdahale ve medikal tedaviye ihtiyaç duyulur. Sık sık kanayan bir çıban, bağışıklık sistemini zayıflatan ve enfeksiyon riskini artıran tıbbi bir soruna işaret eder.
Evde Tedavi
Bir çıban içindeki irin ve sıvının boşaltılması için çıban sıkılmamalı, iğne gibi keskin cisimlerle delinmemeli ya da kesilmemelidir. Bu, enfeksiyonun cildin diğer bölgelerine de yayılmasına neden olabilir. Çoğu küçük çıban zaman içinde kendiliğinden boşalır ve söner. Ancak büyük boyutlu çıbanlar kendi kendine patlamaz.
Çıbanın yumuşayarak daha rahat boşalmasını sağlamak için günde birkaç kez nemli ve ılık bir bezle kompres uygulanabilir. Kompres, iyileşmeyi hızlandırarak şiddetli ağrının hafiflemesine de yardımcı olur.
Kesme ve Boşaltma
Özellikle büyük ve şiddetli ağrıya neden olan çıbanların kesilip boşaltılması, standart bir tedavi yöntemidir. Bu işlemde irinin boşalması ve yaranın iyileşmesi amacıyla çıban üzerine bir kesi atılır. Çoğunlukla ayakta tedavi gerektiren işlemde hastaların hastanede kalmasına gerek yoktur. Çıbanın kesilmesinden önce ağrının hissedilmemesi için lokal anestezi uygulanır ve çıbanın etrafındaki alan uyuşturulur.
Diğer Tedavi Yöntemleri
Çıbanın yüzde çıkması ya da birkaç çıbanın birleşerek karbonkül oluşturması durumunda farklı tedavi yöntemlerinden yararlanmak gerekebilir. Bu durumda enfekte olan bölgenin sabit tutulması gerekir. Hareket ve basınç, kan dolaşımı yoluyla enfeksiyonun beyne yayılmasına neden olabilir. Yüz kaslarının kullanılmaması, konuşulmaması, yalnızca sıvı besinlerle beslenilmesi ve yatak istirahati faydalı olur.
Çıbanın burun ya da üst dudakta çıkması durumunda enfeksiyon lenflerden yayılabilir. Bu durumda yüksek nabız, ateş, düşük tansiyon, hızlı nefes alma gibi belirtiler ortaya çıkar. Kan testleri, enfeksiyonun vücuda yayılıp yayılmadığını gösterir. Bu komplikasyonların ortaya çıkması durumunda antibiyotikler kullanılabilir. Tablet ya da sıvı antibiyotiklerin yanı sıra damla ya da enjeksiyon şeklinde uygulama yapılabilir. Bu sistemik antibiyotik tedavisi ile ilacın kan dolaşımı yoluyla tüm vücutta dolaşması sağlanır. İkincil enfeksiyon veya yara izi gibi daha yüksek komplikasyon riski minimuma indirilebilir.
Nadiren, enfeksiyona neden olan bakteri türünün belirlenmesi için irin örneği alınır ve laboratuvarda test edilir. Standart tedavilerin işe yaramadığı ya da kan zehirlenmesinden (sepsis) şüphelenildiği durumlarda, bakterinin türüne uygun olan antibiyotikle tedavi planlanır.
Çıbandan Korunma Yolları Nelerdir?
Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde çıbanı önlemek mümkün değildir. Ancak bazı yöntemler sayesinde staph enfeksiyonundan kaçınmak mümkündür:
- Ellerinizi düzenli yıkamak: Yumuşak bir sabun veya alkol bazlı ürünler kullanılabilir.
- Yaraları kapalı tutmak: Kesiklerin ve sıyrıkların temiz tutulması ve iyileşene kadar steril ve kuru bandajlarla kapatılması gerekir.
- Kişisel eşyalarınızı paylaşmaktan kaçınmak: Havluların, çarşafların, jiletlerin, kıyafetlerin, spor ekipmanlarının ve diğer kişisel eşyaların ortak kullanılmaması gerekir. Staph enfeksiyonları nesneler yoluyla kişiden kişiye yayılabilir. Kesik veya ağrı olması durumunda, havlu ve çarşafların deterjan ve çamaşır suyu eklenmiş sıcak su kullanılarak yıkanması ve steril hale getirilmesi gerekir.
Çıban Neden Çıkar? & Tedavisi Nasıldır? Hakkında Sık Sorulan Sorular
Bakterilerin kıl foliküllerini enfekte etmesi nedeniyle oluşan çıbanlar, cildin altında bulunan ağrılı ve irin dolu yumrulardır.
Çıbanların çoğu stafilokok bakterileri adı verilen bakteriler nedeniyle meydana gelir.