Travma, genel anlamıyla bir dış etkene bağlı olarak vücuttaki dokuların bütünlüğüne zarar gelmesi olarak bilinir. Kafa travması da baş bölgesinin, alınan bir darbe sonucunda yaralanması olarak düşünülebilir. Kafa travmasının yarattığı sonuçlar, kafa travmasının ağırlığına göre değişkenlik gösterir. Hafif bir baş ağrısından komaya ve ölüme kadar gidebilen kafa travmaları dikkatlice izlenmeli ve en kısa zamanda kafa travmasına müdahale edilmelidir.
Kafa Travmasının Belirtileri Nelerdir?
İnsan bedeninin en hassas organlarından biri olan beyin, dışarıdan alabileceği darbelere karşı oldukça hassas bir konumdadır. Kasten veya kaza sonucu baş bölgesine alınan bir darbe, kafa travmasına yol açabilir. Kafa travması söz konusu olduğunda en kısa zamanda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması ve hastanın uzman doktorlar tarafından kontrol altına alınması gerekir.
Kafa Travması Hangi Sebeplerden Meydana Gelir?
Kafa travması dışarıdan alınan darbelere veya sarsıntıya bağlı olarak gerçekleşebilir. Sarsıntı kaynaklı kafa travmaları genellikle bebekler ve çocuklarda görülebilir. Bunun sebebi, beynin kafatası içerisinde hareket etmesi ve çocukların kafatasının yetişkinlere kıyasla daha hassas bir yapıda olmasıdır. Bu durum, kafatası içerisinde oluşabilecek kanama riskini arttırır. Öte yandan darbe kaynaklı kafa travmalarının sebeplerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir:
- Trafik kazası
- Düşme
- Ateşli silah kaynaklı yaralanmalar
- Darp edilme
- İş kazası
- Spor kazaları
- Sarsılma (Daha çok küçük çocuklarda görülür)
Kafa Travmasını İşaret Eden Belirtiler Nelerdir?
Kafa travması belirtileri, kafa travmasının ağırlığına göre değişkenlik gösterir. Çok hafif sayılabilecek düzeyde kafa travmalarında amnezi (unutkanlık) veya bilinç kaybı görülmez. Hafif kafa travmalarına baş ağrısı eşlik edebilir. Ancak kafa travması ağırlaştıkça hafif bilinç kaybı, ağır bilinç kaybı, koma ve ölüme kadar gidebilen bir tablo görülebilir. Kafa travması şüphesi uyandırabilecek durumlar şu şekilde sıralanabilir:
- Bilinç bulanıklığı
- Bilinç kaybı
- İki veya daha fazla kez kusma
- Vücudun çeşitli eklemlerinde güç azalması veya tamamen işlev yitimi
- Şiddetli baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Kişide denge kaybı
- Görmede problemler
- Kişilikte ve çevresel uyaranlara verilen tepkilerde değişkenlik
Ayrıca kafa travmasının neden oluş şekline göre dokuda morarma, kızarma ve şişlik oluşabilir. Kesici delici bir aletten kaynaklanan bir kafa travmasında ciltte kesi ya da kanama görülebilir.
Kafa Travması Nasıl Tespit Edilir?
Kafa travmasını işaret eden belirtiler görüldüğü anda vakit kaybetmeden bir acil servise başvurulması gerekir. Kafa travmasını meydana getirebilecek hadisenin üzerinden geçen süre, tablonun daha da ağırlaşmasına yol açabilir. Zamanında müdahalede bulunulan kafa travmaları, kişilerin herhangi bir sağlık problemi yaşamaması için kritiktir. Hastanenin acil servisinde müşahede altına alınan hastanın önce gözbebeklerine, tansiyonuna, oksijen seviyesine, nabzına bakılır. Daha sonrasında kafa travmasının olup olmadığı, varsa derecesinin anlaşılması için bilgisayarlı beyin tomografisi yardımı ile hastanın beyin görüntüleri kontrol edilir. Hasta belirli bir süre için gözetim altında tutulabilir, belirli saat aralıkları ile bilinç ve şuur incelemeleri yapılabilir.
Kafa Travması Sonucunda Hangi Durumlar Görülebilir?
Darbeye bağlı kafa travmalarının sonucunda farklı durumlar gözlenebilir. Gözlemlenebilecek hasarlar, darbenin alındığı beyin bölgesine göre değişkenlik gösterebilir. Bu yaralanmanın oluşturabileceği hasarlar fiziksel, bilişsel, davranışsal ve duygusal olarak çeşitli kategorilerde incelenebilir.
Kafa travmasından kaynaklı olarak doğrudan beyin ile ilgili problemler görülebilir. Beyin tüm organları besleyen bir yapıda olduğu için vücudun tüm dokularında problemler gözlemlenebilir. Bunların bir kısmı geçici olabildiği gibi, bir kısmı oluşan hasardan kaynaklı olarak kalıcı da olabilir. Geçici sonuçlar arasında genellikle bilinç kaybı görülür. Özellikle sporcu yaralanmalarında sıkça görülebilen devamlı kafa travmaları, demans gibi durumlara yol açabilmektedir. Hafıza kayıpları veya yeni öğrenilen bilgileri hatırlamada zorluk, bulunulan mekânı ve yılı algılayamama veya ifade etmekte zorluk gibi bilişsel problemler de görülebilir.
En sık görülen fiziksel sorunlar arasında ortopedik hasarlar yer alır. Çeşitli organ, kas ve eklemlerde zayıflama veya işlev kaybı meydana gelmesi, kişinin çalışma hayatına dahil oluşunun önüne geçebilir. Özellikle kol ve bacaklarda işlev kaybına rastlanabilir. Bu durum, bireyin fiziksel sağlığını etkilediği gibi, sosyoekonomik statüsüne de zarar verebilir. Kafa travmasının ağırlığına veya kafa travmasına müdahale hızına bağlı olarak görülebilecek en ağır tablo mortalitedir.
Kafa Travması Nasıl Tedavi Edilir?
Mortalite oranının yüksek oluşu nedeniyle kafa travmalarına en kısa sürede müdahale edilmesi gerekir. Tedavi edildiği durumlarda dahi bıraktığı hasar sonucunda organlarda ve dokularda kalıcı hasar, kaslarda güçsüzleşme veya işlev kaybı, bilinç ve algı düzeyinde zayıflama veya psikolojik rahatsızlıklar görülebilmektedir.
Kaza yerinde doğru ilk yardımın yapılması, en önemli aşamalardan biridir. Bu ilk yardımın, paramedikler tarafından gerçekleştirilmesi gerekir. Bu aşamada hastanın özellikle baş ve boyun bölgesinin sabitlenmesi kritik bir önem taşır. Sağlık kuruluşuna ulaştırılan hastanın öncelikle solunumunu sağlıklı bir şekilde sürdürebildiğinden emin olunur. Solunum sorunu yaşamayan ve kanaması olmayan hastaların bilişsel muayenesi yapılır. Bunun için Glasgow Koma Skalası kullanılarak kişinin şuur düzeyi tespit edilir.
Beyin görüntüleme sistemleri ile tomografi görüntüsü alınır. Kanama ya da kırık görüldüğünde gerekli tedaviye başlanır. Eğer ödem oluşmuşsa bu ödeme de en kısa zamanda müdahale edilmesi gerekir. Kafa travmasının tedavisinin yanında, koruyucu ve önleyici çalışmalar da dikkate alınmalıdır.
Kafa Travması Hakkında Sık Sorulan Sorular
Kafa travması ağırlaştıkça hafif bilinç kaybı, ağır bilinç kaybı, koma ve ölüme kadar gidebilen bir tablo görülebilir.
Muayene sonrası kafa travmasının olup olmadığı, varsa derecesinin anlaşılması için bilgisayarlı beyin tomografisi yardımı ile hastanın beyin görüntüleri kontrol edilir.