Mide ve bağırsak sistemine ait şikayetler hastaneye başvurularda en önde gelen sebepler arasında yer alır. Gıda alımıyla birlikte çeşitli dış etkenlerin doğrudan maruz kalınmasına bağlı problemler yaşanabildiği gibi bazı iç hastalıkların etkisiyle de mide ve bağırsak sistemi ciddi anlamda olumsuz etkilenerek hazımsızlık ve şişkinlik gibi klinik belirtiler ortaya çıkabilir.
Karın Şişkinliği Nedir?
Karın şişkinliği genel olarak mide ve bağırsak sistemini oluşturan içi boşluklu organların hava veya gazla ile dolmasına bağlı dokuların gerginliğiyle ilişkili olarak hastaların karın bölgesinde doluluk, rahatsızlık, hazımsızlık veya şişkinlik hissetmesi halidir. Şişkinlikle beraber karın bölgesinde hassasiyet veya karın ağrısı görülebilir. Bunun yanında bağırsak hareketlerinin artmasına bağlı olarak guruldama, karında kasılma ve burkulma hissi, sık gaz çıkarma ve geğirme de görülebilir.
Karın şişkinliği mide ve bağırsak sisteminin temel görevi olan sindirimin ciddi aksaklığına dair önemli fikir veren şikayetlerin başında gelir. Mide ve bağırsak sistemini oluşturan dokuların fonksiyonel ve anatomik problemlerinin etkisiyle sindirim aksayarak bağırsak sistemi boyunca yoğun gaz birikimi ve şişkinlik gelişebilir. Şişkinlik hastalarda ciddi rahatsızlık oluşturarak hem iş ve okul performansını olumsuz etkileyebilir hem de estetik yönden kötü bir görünüme neden olabilir.
Karın Şişkinliği Neden Olur?
Karın şişkinliğinin temelinde mide ve bağırsak sisteminde sindirimin bozulması ve gaz birikmesi yer alır. Buna yol açabilen fizyolojik koşullar ya da bazı hastalıkların seyrinde hastalarda karın şişkinliği görülebilir:
- Uygunsuz beslenme: Çok miktarda, az çiğnenmiş veya sindirimi zor, hazır gıda ağırlık besinin alınması durumunda sindirim zorlaşacağından bol miktarda gaz birikimiyle birlikte şişkinlik olabilir.
- Hava yutma: Sakız çiğneme, uygunsuz ağız protezi kullanma gibi koşullara bağlı sık hava yutma sonucunda gaz birikimi ve şişkinlik gelişebilir.
- Sigara kullanımı: Sigara hem mide-bağırsak dokularına zarar vererek hem sindirimi aksatarak hem de hava yutmaya yol açarak şişkinlik yapabilir.
- İrritabl bağırsak sendromu (İBS): Bağırsak dokularının fonksiyonel olarak görevlerinde aksamaya yol açan İBS seyrinde şişkinlik sık görülür.
- İnflamatuvar bağırsak hastalığı (İBH): Bağışıklık sisteminin mide-bağırsak dokularında iltihaplanmaya yol açmasıyla seyreden Crohn hastalığı veya ülseratif kolit durumunda şişkinlik olabilir.
- Gıda alerjisi veya gıda intoleransı: Laktoz içeren besinler, glutenle ilişkili bağırsak problemleri (Çölyak hastalığı) veya belirli besin maddelerine yönelik alerjisi olanlarda gıda alımı sonrasında şişkinlik ortaya çıkabilir.
- Kilo alma: Vücut ağırlığı kısa süre içinde değişen, artan hastalarda sindirim sisteminin fonksiyonel aksamasıyla birlikte şişkinlik görülebilir.
- Hormonal değişiklikler: Özellikle adet dönemi, gebelik gibi hormon seviyelerinin değiştiği koşullarda bağırsak hareketleri etkilendiğinden şişkinlik olabilir.
- Bağırsak florasında bozulma: Bağırsak içinde yer alan faydalı bakterilerin miktarında değişme yaşanması, belirli türlerin sayısında artış yaşanması gibi durumlarda sindirim etkilenerek şişkinlik oluşabilir.
- Gastroenterit: Çeşitli mikroorganizmalara bağlı olarak mide-bağırsak iltihaplanması olması halinde gaz birikimiyle birlikte şişkinlik görülebilir.
- Kabızlık: Bağırsak hareketlerinin normalden az olması durumunda dışkı atılımının azalması ve bakteri miktarının artmasıyla ilişkili olarak yoğun gaz birikimi ve şişkinlik görülür.
- Gastroözefajial reflü hastalığı (GÖRH): Reflü hastalığında mide asidinin artışıyla birlikte mide-bağırsak dokusu tahriş olabilir ve gaz birikimiyle birlikte şişkinlik görülebilir.
- Stres ve psikolojik problemler: Yoğun stres, kaygı veya diğer psikolojik problemlerde mide-bağırsak fonksiyonları da aksayarak şişkinlik şikâyeti meydana gelebilir.
- İlaç yan etkisi: Antibiyotikler, antidepresanlar gibi bazı mide-bağırsak fonksiyonlarını etkileyebilen ilaçlar yan etki olarak hazımsızlık ve şişkinlik yapabilir.
- Kalp yetmezliği: Kalbin pompalama fonksiyonunun bozulması halinde kan dolaşımı bozulduğundan, hem bağırsak dokularına yeterli kan gitmemesi, hem de karın içine sıvı birikebilmesi nedeniyle şişkinlik gelişebilir.
- Karaciğer ve böbrek yetmezliği: Kan sıvısının damar içinde kalmasını temin eden belirli proteinlerin üretim merkezi karaciğer veya vücuttan uzaklaştırma merkezi böbreklerin yetmezliği ile sonuçlanan hastalıklarda karın içine sıvı birikmesi görülebilir ve bu durum karın şişkinliği yapabilir.
- Pankreas yetmezliği: Pankreasın sindirim için önemli görevlerde bulunan enzim üretme işlevinin aksamasıyla sonuçlanan pankreas yetmezliği durumunda şişkinlik oluşabilir.
- Kanser: Özellikle mide-bağırsak sisteminde anatomik ve fonksiyonel yönden bozukluğa yol açan kötü huylu tümör dokularının varlığında şişkinlik meydana gelebilir.
Karın Şişkinliği Tedavisinde Neler Yapılabilir?
Karın şişkinliği genellikle fizyolojik koşullar, günlük aktiviteler ya da yanlış beslenmeyle ilişkili olduğu için tedavisinde sıklıkla yaşam tarzı değişikliklerinden yararlanılır. Özellikle beslenmenin düzenlenmesi ve kişiye uygun şekilde günlük diyet hazırlanması şişkinliğin giderilmesinde etkili olabilir. Bununla birlikte altta yatan çeşitli rahatsızlıklardan kaynaklanan ve yaşam tarzı değişikliklerinden fayda görmeyen hastalarda medikal tedavi uygulanabilir.
Şişkinliğin giderilmesine yardımcı olabilecek öneriler aşağıda listelenmiştir:
- Yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazanılmalıdır. Özellikle gıda intoleransı ile sonuçlanabilen yoğun karbonhidrat, yağ, hazır gıda ve sindirimi zor gıdaların tüketiminden kaçınılmalıdır. Lif içeriği yüksek besinler tercih edilmelidir.
- Bol sıvı alınması kabızlığın önlenerek şişkinlik gelişmesini engeller.
- Gaz üretimini artıran mercimek, fasulye, lahana gibi gıdaların tüketimi azaltılmalıdır.
- Kilo verilmesi şişkinliğin ve kiloyla ilişkili mide-bağırsak problemlerinin giderilmesinde etkilidir.
- Lokmalar yavaş ve iyi çiğnendikten sonra yutulmalıdır.
- Probiyotik içeriği yüksek yoğurt, kefir gibi gıdalar faydalı olabilir.
- Egzersiz veya düzenli yürüyüş yapılması bağırsak aktivitesini artırarak şişkinliğin giderilmesinde yararlıdır.
- Yaşam tarzı değişikliklerinden fayda görmeyen hastalarda bağırsak aktivitesini düzenleyici, bağırsak hareketlerini artırıcı, kabızlık önleyici ve bağırsak florasını düzenleyici etkilere sahip ilaçların kullanılması gündeme gelebilir.
Karın Şişkinliği Neden Olur ve Tedavisi Nasıldır? Hakkında Sık Sorulan Sorular
Karın şişkinliği genellikle fizyolojik koşullar, bazı hastalıklar, günlük aktiviteler ya da yanlış beslenmeyle ilişkilidir.
Yaşam tarzı değişiklikleri ve altta yatan çeşitli rahatsızlıkların tedavi edilmesi karında oluşan şişkinliğin giderilmesine yardımcı olabilmektedir.