COVID-19 pandemisi ile birlikte enfeksiyon hastalıklarına kamuoyunun ilgisi artmış, bu hastalıklar araştırmaların odağı haline gelmiştir. Yeni tespit edilen enfeksiyonların insanlarda hastalık yapıp yapmadığı merak konusu olmakla birlikte salgınların sağlık, ekonomi, sosyal ve kültürel etkileri gün geçtikçe daha iyi anlaşılmaktadır. Newcastle hastalığı da gündeme oturan enfeksiyon hastalıklarından bir tanesidir.
Newcastle hastalığı ilk olarak 1926'da Endonezya'nın Java kentinde ve 1927'de İngiltere'nin Newcastle-upon-Tyne kentinde tanımlanmıştır. Newcastle hastalığı virüsü (NDV), kümes hayvanları da dahil olmak üzere çoğu kuş türünü etkileyen bulaşıcı ve ölümcül bir virüstür. Hastalık, Kuş pnömoensefaliti olarak da bilinir. Aşılanmamış kanatlı sürülerinde neredeyse yüzde 100'lük bir ölüm oranı meydana gelebilir.
Hastalık, enfekte kuşların dışkıları ve burun, ağız ve gözlerden salgıları yoluyla bulaşır. NDV, ticari olarak yetiştirilen tavuklar arasında hızla yayılır. Solunum, sinir ve sindirim sistemlerini etkiler.
Semptomlar virüsün türüne, kuş türüne, eşzamanlı hastalığa ve önceden var olan bağışıklığa bağlı olarak değişkenlik gösterir. Hastalığın kuluçka süresi 2 ila 15 gün arasında değişmektedir.
Newcastle Hastalığı Nedir?
Newcastle hastalığı, paramiksovirüs ailesine mensup bir viral etken tarafından kuşlarda ortaya çıkan bir enfeksiyon hastalığıdır. Hastalık sıklıkla hindi, kaz, ördek, sülün, keklik ve devekuşu gibi hayvanlarda görülür. Hastalık oldukça bulaşıcı ve kuşlar için ölümcül olduğundan kümes hayvancılığının sık yapıldığı kırsal bölgelerde önemini koruyan ve gerekli hallerde karantina süreciyle kontrol alınmasını gerektiren ciddi bir sağlık problemidir.
Newcastle Hastalığı Virüsü (NDV), dünya çapında tüm kuşlar için bulaşıcı, ölümcül bir hastalıktır. Kanada, Amerika Birleşik Devletleri ve bazı batı Avrupa ülkelerinde kontrol altına alınmıştır. Bununla birlikte, yabani kuşlar bazen virüsü hastalanmadan taşıyabildiklerinden, kümes hayvanlarının yetiştirildiği her yerde salgınlar meydana gelebilir. Hastalık genel olarak Asya, Afrika ülkeleri ile Kuzey ve Güney Amerika’nın bazı kesimlerinde daha sık görülür; sıklıkla kuşların dışkı veya diğer vücut sıvıları ile bunların havaya bıraktığı aerosollerle temas edilmesi ile yayılır. Hastalık etkenine maruz kalan kuşlarda 2 ile 12 gün içinde belirtiler ortaya çıkar.
Newcastle Hastalığı Neden Olur?
Hastalık, kanatlı paramiksovirüs tip-1 (APMV-I) veya Newcastle hastalığı virüsü (NDV) adı verilen bir virüs tarafından kuşlar arasında bulaşır. Sıklıkla kuşların dışkıları ile göz, burun ve ağız bölgelerine ait vücut salgılarıyla temas yoluyla yayılır. Benzer şekilde kümes bakımıyla uğraşan kişiler, kontamine vücut salgılarını sağlıklı hayvanların olduğu bölgeye taşımak suretiyle hastalığın yayılmasına neden olabilir. Virüs içeren vücut salgılarıyla kontamine olan su, gıda ürünleri, ortam ve ekipman da hastalığın yayılmasını tetikleyebilir. Kontamine ürünlerden havaya karışan aerosoller de hastalığın bulaşmasında bir başka etkili yol olarak kabul edilir. Bugüne kadar yapılan çalışmalar Newcastle hastalığının kuşlardan insanlara bulaş göstermediğini ortaya koymuştur ancak kontamine materyal ile temas sonrasında, gözlerde kendi kendini sınırlayan ve tedavi edilmeden, kendiliğinden tamamen iyileşen kısa süreli göz enfeksiyonu meydana gelebileceği bildirilmiştir.
Newcastle Hastalığı Hangi Belirtilere Yol Açar?
Newcastle hastalığının klinik belirtileri etkilenen hayvana göre farklı şiddette gerçekleşebilir. Hastalık, ani gelişen ve yüksek ölüm oranıyla seyreden formdan, solunum sıkıntısının ön planda olduğu kıyasla daha hafif bir klinik tabloyla seyredebileceği gibi klinik olarak sadece yumurta üretiminde aksama ile tanınabilecek oldukça silik bir klinik görüntüyle de karşımıza çıkabilir. Hastalık çok bulaşıcıdır. Virüs duyarlı bir sürüye girdiğinde, hemen hemen tüm kuşlar iki ila altı gün içinde enfekte olacaktır. Newcastle hastalığı olan kuşlarda sıklıkla solunum problemleri, nörolojik belirtiler, mide-bağırsak sorunları ve yumurta üretiminin durması ya da bozuk yapıya sahip yumurta üretilmesi gibi belirtiler görülür. Newcastle hastalığına yakalanan hayvanlarda aşağıdaki belirtiler gözlemlenebilir:
- Hapşırma
- Burun akıntısı
- Öksürük
- Yeşil renkli, sulu ishal
- Kaslarda titreme, spastik tarzda kasılma
- Tüy kaybı veya tüylerde dökülme
- Tüm vücutta veya belli bir kısmında felç
- Boyun veya göz çevresi dokularda yaygın ödem
- Boyunda yana veya geriye doğru bükülme (tortikolis)
- Depresyon
- Yumurta üretiminde durma veya bozuk yapılı yumurta üretimi
- Ani ölüm
Newcastle Hastalığı İnsanlara Bulaşır mı?
Newcastle hastalığının insanlara bulaşabileceğine dair net bir kanıt bulunmamakla birlikte, hastalık taşıyıcısı olan hayvanlarla sık temas eden kişilerde kendi kendini sınırlayan, birkaç gün hafif ateş ve grip benzeri belirtilerle seyreden, ağırlıklı olarak gözlerde konjuktivit ile uyumlu sulanma, yanma, batma şikayetlerinin eşlik ettiği klinik tabloya neden olabilir. Tablo sıklıkla tedavisiz olarak birkaç gün içinde kendiliğinden tamamen düzelir. Kuluçka süresi, gözle temastan sonraki 24 saattir. Bu durum öncelikle laboratuvar çalışanlarında ve büyük miktarlarda virüse maruz kalan aşı ekiplerinin üyelerinde rapor edilmiştir. Nemli ve ılık çevresel şartlar mevcut olduğunda virüsün; kuşların tüyleri, cilt dokusu gibi canlıya ait koşullarda veya gübre gibi çevresel alanlar veya diğer materyallerin üzerinde haftalarca canlılığını koruyabildiği gözlemlenmiştir. Hastalık, enfekte kuşların vücut sıvıları, özellikle dışkıları ile doğrudan temas yoluyla yayılır. Ayrıca, enfekte kuşlarla veya onların dışkılarıyla temas halinde olan insanlar ve nesneler yoluyla dolaylı olarak da yayılabilir. Aşılama yaygın olarak uygulanmadan önce, Newcastle hastalığı virüsü ile enfekte olan kümes hayvanlarının içini çıkaran işçilerde de enfeksiyonlar bildirilmiştir. Kümes hayvanlarında yaygın ölüm ve üretim kaybına yol açabildiğinden kümes hayvancılığı sektörü için oldukça önemlidir. Hastalığın kolay ve hızlı yayılabilmesi nedeniyle, olası bir salgının önüne geçmek için etkilenen bölgelerde karantina ve kontamine canlıların kontrollü şekilde imhasının yapılması gerekebilir. Kanatlı ürünleri yemekten hiçbir insan Newcastle hastalığı vakası bildirilmemiştir. Uygun şekilde pişirilmiş kümes hayvan ürünleri yemek için güvenlidir.
Newcastle Hastalığının Tedavisinde Neler Yapılır?
Newcastle hastalığı, kuş gribine çok benzer bir klinik tablo sunabilir, bu nedenle tanıyı doğrulamak için laboratuvar testleri önemlidir. Mevcut uygulamada Newcastle hastalığına yakalanmış bir canlıya yönelik uygulanabilecek herhangi bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Bu nedenle hastalıkla mücadelede en etkili yöntem hastalığın yayılmasına yönelik koruyucu tedbirlerin alınmasıdır. Bu yöntemler arasında en önemlisi Newcastle hastalığı etkenine karşı geliştirilmiş olan aşı uygulamalarıdır. Kümes hayvancılığı yapılan ve hastalığın sık görüldüğü bölgelerde canlıların aşılanması hastalığın önlenmesi bakımından oldukça önemlidir.
Hastalığın tespit edildiği bölgelerde, viral etkenin diğer bölgelere yayılmasını önlemek amacıyla sıkı tedbirlerin alınması gerekir. Etkilenen bölgeler karantina altına alınmalı, hastalık belirtisi gösteren canlılar kontrollü bir şekilde imha edilmeli ve hastalık bulaşmayan canlılar hızla aşılanmalıdır. Kontamine olan çevresel faktörlerin steril hale getirilmesi sağlanmalı, hayvanlarla temas halinde olan kişilere koruyucu kıyafet ve ekipman temin edilmelidir.
Newcastle Hastalığı (Yalancı Veba) Nedir? Hakkında Sık Sorulan Sorular
Newcastle hastalığı, paramiksovirüs ailesine mensup bir viral etken tarafından kuşlarda ortaya çıkan bir enfeksiyon hastalığıdır.
Newcastle hastalığının insanlara bulaşabileceğine dair net bir kanıt bulunmamakla birlikte, hastalık taşıyıcısı olan hayvanlarla sık temas eden kişilerde kendi kendini sınırlayan, birkaç gün hafif ateş ve grip benzeri belirtilerle seyreden, ağırlıklı olarak gözlerde konjuktivit ile uyumlu sulanma, yanma, batma şikayetlerinin eşlik ettiği klinik tabloya neden olabilir.