İskelet sistemini ilgilendiren sağlık problemleri insanların olduğu kadar, hayvanları da etkileyen, sık görülen hastalıkların başında gelir. Kas ve iskelet dokularında hasara yol açan rahatsızlıkların bir kısmı genetik nedenlerle gerçekleşirken bir kısmı ise bazı çevresel faktörlerin etkisiyle sonradan ortaya çıkabilir. Solunum kasları gibi hayati öneme sahip dokuların etkilenmesi ise yaşamı tehdit edebilecek klinik durumların gelişmesiyle sonuçlanabilir. Bu rahatsızlıklardan biri beyaz kas hastalığıdır.
Beyaz Kas Hastalığı Nedir?
Beyaz kas hastalığı (White Muscle Disease -WMD) veya nutrisyonel musküler distrofi, kasların fonksiyonlarını sağlıklı şekilde yerine getirebilmeleri için gereksinim duydukları bazı minerallerin yetersiz alımına bağlı kas dokusunda ilerleyici yıkım ve fonksiyon kaybıyla seyreden bir kas hastalığıdır. Beyaz kas hastalığı insanlarda meydana gelen bir hastalık olmayıp sıklıkla kuzu, oğlak veya buzağı gibi küçükbaş ve büyükbaş hayvanların küçük yaştaki dönemlerinde görülen bir sağlık problemidir.
Hastalık genellikle selenyum veya E vitamini gibi kas dokularının fonksiyon göstermesinde ve doku bütünlüğünün korunmasında önemli görevleri olan vitamin ve/veya minerallerin beslenmeyle yetersiz alımı sonrasında ortaya çıkar. Kaslar bu durumda zamanla hücre ölümüne uğrar ve kas dokusu kaybına bağlı hayvanlarda fiziksel aktivitede azalmanın yanında, yaşamı tehdit edebilecek problemler gelişebilir.
Beyaz Kas Hastalığı Neden Olur?
Vücudu meydana getiren hücre ve dokular, metabolizma adı verilen yaşamsal faaliyetleri gerçekleştirirken hücreler için zararlı etkilere sahip bazı yan ürünlerin de ortaya çıkmasına neden olur. Reaktif oksijen radikalleri adı verilen bu toksik maddeler hücre yapısını meydana getiren maddelere veya doğrudan hücrenin genetik dizilimine zarar vererek hücre ölümüne sebep olabilir.
Toksik maddelerin hücre içinde birikerek hücre ölümüne yol açmaması için bu zararlı maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasını sağlayan enzimler üretir. Glutatyon peroksidaz, glutatyon redüktaz gibi farklı çeşitlerde bulunan bu enzimler fonksiyon gösterebilmek için bazı mineral veya vitaminlere ihtiyaç duyar. Enzimlerin fonksiyonları için kullandığı maddelerin başında selenyum ve E vitamini gelir.
Hayvanlar ihtiyaç duydukları E vitaminini ve selenyumu beslenme yoluyla elde eder. Bu nedenle hayvanların beslenmesinde kullanılan yemler, karışımlar ve otlandıkları bölgede bulunan bitkilerin içerikleri vitamin veya mineral alımı bakımından belirleyicidir. Çeşitli nedenlerle beslenme ile alınan selenyumun veya E vitaminin yetersiz kalması halinde kasların yaşamı için gerekecek kadar madde bulunmaz. Bu ise hücre içinde toksik maddelerin birikmesine ve hücre yapısının zarar görmesine neden olur. Bunun sonucunda kaslar daha beyaz bir renk alarak fonksiyon kaybına uğrar ve klinik belirtiler meydana gelir.
Beyaz kas hastalığının nedenleri arasında;
- Yem veya karışımlarda yetersiz E vitamini olması,
- Sülfat yönünden zengin topraklarda otlanma sonucunda bitkilerin yetersiz selenyum içeriğinin olması nedeniyle hayvanların yetersiz selenyum alması,
- Yem içeriğinde molibden veya bakır gibi selenyum etkinliği azaltan minerallerin bol bulunması,
- Tüketim tarihi geçmiş ve acılaşmış yemlerin kullanılması,
- Bol yağış alan bölgelerde minerallerin toprağın daha alt katmanlarına itilmesi nedeniyle otlanan alanlarda mineral eksikliği yaşanması sıralanabilir.
Hastalık belirtileri tetanos ile benzerlik gösterebilmekle birlikte, tetanosta enfeksiyon hastalığına ikincil olarak toksinlere maruz kalmak söz konusuyken beyaz kas hastalığında beslenme yetersizliği ön plandadır. Tetanos hastalığında kaslarda yaygın kasılma ile ilişkili felç gelişme durumu izlenir.
Beyaz Kas Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Beyaz kas hastalığı ile birlikte kas dokularında kalsiyum birikmesi ve doku hasarına bağlı kas fonksiyonları ilerleyici biçimde engellenir. Sonuçta aşağıdaki klinik belirtiler hayvanlarda görülebilir:
- Yaygın vücut kaslarında katılık veya kaslarda zayıflık
- Yürüme veya ayakta durmada güçlük, beslenmede zayıflık
- Yürümeden kaçınma veya ayakları kasılı pozisyonda yürüme
- Kas hareketleriyle birlikte ağrı
- Hareket sonrası belirtilerde artma
- Nefes almada zorluk
- Ateş
Hastalığın solunum veya kalp kaslarını etkilemesi, beslenmeyi engellemesi gibi durumlarda hayvanların yaşamlarını tehdit edebilir. Ölüm genellikle yetersiz beslenme veya yetersiz dolaşım-solunuma bağlı organ yetmezliğine nedeniyle ortaya çıkar.
Beyaz Kas Hastalığının Tedavisinde Neler Yapılır?
Beyaz kas hastalığının tedavisi, eksikliği belirlenen mineral veya vitaminlerin beslenmeye dahil edilmesiyle sağlanır. Yemlerin veya otlanan bölgenin selenyum yeniden zenginleştirilmesi hastalığın kontrol altına alınmasında ve önlenmesinde önemlidir. Hastalığı olan hayvanlara enjeksiyon yoluyla mineral ve vitamin takviyesi yapılabilir. Bununla birlikte, selenyumun uzun dönemde beslenmeye takviye edilmesi toksik etkilere de yol açabileceğinden yasalarla belirlenen sınırlarda ve süre içinde beslenmeye eklenmesi ve kontrol altına alınması önemlidir.
Beyaz Kas Hastalığı Nedir? Hakkında Sık Sorulan Sorular
Kasların fonksiyonlarını sağlıklı şekilde yerine getirebilmeleri için gereksinim duydukları bazı minerallerin yetersiz alımına bağlı kas dokusunda ilerleyici yıkım ve fonksiyon kaybıyla seyreden bir kas hastalığıdır.
Beyaz kas hastalığının tedavisi, eksikliği belirlenen mineral veya vitaminlerin beslenmeye dahil edilmesiyle sağlanır.