Klinik Eczacılık Nedir?

Klinik Eczacılık Nedir?



İlaç tedavisi kişilerin yaşadıkları sağlık sorunlarına yönelik uygulanan sayısız tedavi yöntemleri arasında en çok tercih edilen ve etkili olan yöntemlerin başında gelir. Özellikle dahili hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar sağlığın geri kazanılması, korunması ve geliştirilmesinde etkili olsa da bazı yan etkilere veya komplikasyonlara yol açabilmektedir. Bu nedenle ilaçların doğru şekilde, dozda ve sürede kullanılmasının denetlenmesi önemli hale gelir. Klinik uygulamada ilaç tedavisinin düzenlenmesinde kritik görevler üstlenen sağlık profesyonellerinden biri klinik eczacıdır.

Klinik Eczacılık Nedir?

Klinik eczacı; doktor, hemşire ve diğer sağlık profesyonelleri ile birlikte çalışarak hastalara uygulanan ilaç tedavisinin azami düzeyde faydalı ve etkili olması, aynı anda zararlı etkilere veya komplikasyonlara yol açmayacak şekilde uygulanması için gerekli denetim ve yönlendirmelerde bulunan sağlık profesyonellerine denir. Klinik eczacılar diğer sağlık profesyonelleri açısından ilaç tedavisi hususunda danışman görevinde bulunabileceği gibi yataklı servislerde veya poliklinik koşullarında hastaların ilaç tedavilerinin en uygun hale getirilecek şekilde düzenlenmesinde aktif rol üstlenebilir.

Tıp tarihinde tespitleri ve çalışmaları önemli kabul edilen kişilerden biri olan Paracelsus ünlü deyişinde “Tüm maddeler zehirdir, ilacı zehirden ayıran dozudur” şeklinde kıymetli bir tespitte bulunmuştur. Bu bağlamda tüm ilaçların etken maddelerinin uygunsuz şekilde, kontrolsüz veya yanlış kullanımı sonucunda kişilerde istenmeyen etkiler veya zararlı sonuçlar meydana gelebilir. Bunun önlenmesi için yapılan bilimsel ve klinik çalışmalar sayesinde, rahatsızlıklar için hangi ilacın, nasıl ve ne kadar verilmesi gerektiği belirlenmekte ve hastalıkların yönteminde kullanılan uluslararası kılavuzlar sağlık profesyonelleri için güncellenmektedir. Diğer bir deyişle, belirli bir hastalık için faydalı olabilecek form ve dozdaki ilaç, başka bir sağlık sorunu için uygunsuz ve zararlı olabilir. Örnek vermek gerekirse, asetasilik asit veya aspirin olarak bilinen ilaç ağızdan alınan tablet formuyla kullanılmakla birlikte alınan doza bağlı olarak kan sulandırıcı, ateş düşürücü veya iltihaplanmayı azaltıcı özellikler gösterebilir. Yine ateş düşürmek için sıklıkla başvurulan ilaçlardan olan parasetamol etken maddesinin ağızdan alınan tablet, şurup veya damardan uygulanan formları bulunduğundan altta yatan hastalığa ve hastanın özelliklerine uygun doz ve formda uygulanması önemlidir.

Klinik Eczacının Görevleri Nelerdir?

Klinik eczacılar genellikle aile sağlık merkezleri veya hastaneler gibi sağlık hizmeti sunucularında veya serbest eczane, bakım evi, evde bakım hizmetleri gibi alanlarda diğer sağlık profesyonelleriyle birlikte çalışır. Aşağıda klinik eczacıların görev ve sorumlulukları özetlenmiştir:

  • Poliklinik veya servis şartlarında değerlendirilen hastanın aldığı ilaç tedavisinin hastanın genel durumu, kişisel özellikleri ve altta yatan hastalıklarına uygunluğu yönünden değerlendirmek
  • İlaçların hastalığa yönelik etkileri yönünden incelemesine bağlı olarak etkinliğini değerlendirmek ve gerekli hallerde alternatif ilaç tedavilerine klinik ekibi yönlendirmek, tavsiyelerde bulunmak
  • Hastalarda mevcut olan ancak henüz ilaç tedavisi başlanmamış sağlık sorunlarına uygun ilaç tedavilerinin başlanmasını sağlamak
  • Tedavi süresi boyunca uygulanan ilaçların yan etkileri, komplikasyonları veya beklenmeyen etkileri bakımından takibini yapmak
  • Hastalara ilaç kullanımları konusunda bilgilendirme ve tavsiyelerde bulunmak
  • Akılcı ilaç kullanımı hakkında sağlık profesyonellerine eğitimlerde bulunmak
  • Klinik ekiple birlikte hastanın sağlık durumuna en uygun ve etkili ilaç tedavi planının belirlenmesinde aktif rol oynamak


Klinik Eczacı Neden Önemlidir?

Günlük pratikte hastaların eczaneler üzerinden reçetesiz olarak erişebildikleri ilaçlar, polikliniklerde reçete edilen ilaç tedavileri ile sağlık hizmeti sunucularında yatan hastalara uygulanan medikal tedaviler sağlığa yönelik etkilerinin yanında, olumsuz sonuçlar doğurabilme potansiyelleri açısından da önemlidir. İlaçların bilinçsiz ve yanlış kullanımı hastaların ciddi klinik sonuçlarla karşı karşıya kalabilme risklerini artırdığı gibi, halk sağlığı, ekonomik ve sosyal yönden de negatif etkilere yol açabilir.

Örneğin, günümüzün önemli sağlık problemlerinin başında gelen mikroorganizmalarda giderek artan antibiyotik direnci meselesi ilaç tedavilerinin kontrolsüz ve yanlış kullanımının sonucunda patlak vermektedir. Antibiyotik tedavisinin gereksiz, yanlış veya uygunsuz kullanımı hastalar kadar sorumlu sağlık profesyonellerinin de doğru olmayan tedavi planlamaları neticesinde direnç gelişimini tetiklemektedir. Bunun sonucunda, hali hazırda klinik uygulamada yerini almış enfeksiyon hastalıkları tedavi yöntemlerinin yetersiz kalmasına ve hastaların tedavi edilememesine neden olarak ciddi sağlık problemlerinin yaşanabilir.

Bu konuyla ilgili olarak verilebilecek bir diğer örnek, ileri yaştaki hastaların birden fazla kronik hastalığına yönelik çok sayıda ilaç kullanmasına bağlı ciddi sağlık problemleriyle karşılaşmasıdır. Polifarmasi olarak da bilinen bu durumda, ileri yaşla birlikte hayat aktivitesinin kısıtlanması, günlük ihtiyaçlarının giderilebilmesi için başkalarını bakımına muhtaç duyulması gibi problemlere sahip kişilerde, uygulanan bazı tedavilerin toplumun geri kalanını oluşturan bireylere göre daha ciddi klinik sonuçlara yol açabilmesi riski söz konusudur. Hipertansiyona yönelik verilen idrar söktürücüler veya diyabete yönelik verilen insülin tedavisi gibi yüksek riskli ilaçlar, yaşlılarda daha güçlü veya kontrolsüz etki göstererek hayati tehlikelere dahi yol açabilecek sonuçlar doğurabilir.

Örneklerde görüldüğü üzere kontrolsüz ilaç kullanımı hastalarda olumsuz sağlık sonuçlarına yol açabildiği gibi gereksiz ilaç kullanımı ile ilişkili olarak kamu ve bireysel düzeyde ekonomik yük de yaratabilir. Antibiyotik direnci gibi halk sağlığını tehdit eden durumlar ile karşılaşılabilir. Klinik eczacılık uygulamaları ile gereksiz ve yanlış ilaç kullanımının önüne geçilmesi tedavi maliyetini azaltırken hem hasta memnuniyetini artırır hem de halk sağlığına hizmet eder. İlaç tedavisinin bireylere göre kişiselleştirilmesi, denetiminin sağlanması ve kişinin özellikleri, sağlık sorunları, yaşam alanı gibi parametreler doğrultusunda en uygun tedavinin uygulanabilmesi için klinik eczacılar sağlık profesyonelleri arasında yerini almıştır. Klinik eczacılık koruyucu hekimlik hizmetlerine katkıda bulunurken hastalıkların tedavi ve rehabilitasyonu açısından da önemli görevler üstlenir.

Kimler Klinik Eczacı Olabilir?

Klinik eczacılık alanında çalışabilmek için öncelikle üniversitelerin 5 yıllık eczacılık fakültelerinden mezun olarak eczacılık diploması alınması şarttır. Mezuniyet sonrası 6 ay zorunlu eczacılık stajı yapılması gerekir. Zorunlu stajını tamamlamayan mezunlar, diplomaları olmasına rağmen serbest eczane açamaz veya hastanelerde eczane teknisyeni olarak çalışamaz. Zorunlu stajını tamamlayan eczacılar kamu kurum ve kuruluşlarının klinik eczacılık kadrolarına başvurarak çalışabilir.

Bunun yanında Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından düzenlenen Eczacılıkta Uzmanlık Sınavı (EUS) ile üniversitelerin eczacılık fakültelerinin açtığı uzman eczacılık yan dallarından biri olan klinik eczacılık dalında uzmanlık yapma imkânı da bulunmaktadır. Aynı alanda doktora yapabilme imkanına da sahip olan eczacılar, klinik eczacılık uzmanlığına aldıktan sonra klinik eczacılık kapsamında görev yapılabilen sağlık hizmet sunucuları, bakım evleri, evde bakım hizmetleri gibi alanlarda klinik eczacı olarak çalışılabilir.

Klinik Eczacılık Nedir? Hakkında Sık Sorulan Sorular

Klinik eczacılar aile hekimleri veya uzman doktorların yerine geçmez; bir danışma sonrasında, klinik eczacı gerek duyulduğunda hastayı bir hekime sevk eder.

Klinik eczacılık uygulamaları ile gereksiz ve yanlış ilaç kullanımının önüne geçilmesi tedavi maliyetini azaltırken hem hasta memnuniyetini artırır hem de halk sağlığına hizmet eder.

Oluşturma: 23.08.2021 04:40
Son Güncelleme: 01.11.2023 11:06
Oluşturan: Medicana Web ve Yayın Kurulu
+A A-