Kalıtımsal faktörler ya da gen mutasyonları nedeniyle ortaya çıkan balık pulu hastalığı, günümüzde oldukça nadir görülen bir deri hastalığıdır. Bu hastalığın en yaygın belirtisi çoğu vakada cildin kalınlaşması ve kurumasıdır. Balık pulu cilt hastalığı tedavisi günümüzde tam olarak yapılamasa da özellikle şiddetli belirtilerin azaltılması ve hafifletilmesi için antisemptomatik tedavi yönteminden yararlanılabilir. Bu yöntemin yanı sıra, kullanılan diğer tedavi yöntemlerinde hastanın cildinin görünüşünden rahatsız olmasının önüne geçilmesi ve sosyal hayatına devam edebilmesi amaçlanır.
Balık Pulu Hastalığı Nedir?
Balık pulu derisi hastalığı ya da iktiyozis olarak adlandırılan balık pulu hastalığı; genellikle genetik olarak aktarılan ve nadiren de olsa sonradan ortaya çıkabilen bir cilt hastalığıdır. Hastalık, ölü derinin kalın ve kuru katmanlar halinde birikmesi ve bazı vücut bölgelerinde cilt dökülmesi şeklinde kendini gösterir. İlk kez 1771 yılında tanımlanan hastalık günümüzde oldukça nadir görülür.
Vücudu dış etkenlere karşı koruyan derinin dış bölümü epidermis adı verilen bir dış tabakayla kaplıdır. Bu dış tabakanın en üst katmanına ise stratum corneum adı verilir. Geçmişte ölü hücre tabakası olarak bilinen bu katman, cildin nemli kalmasında kilit rol oynar. Bir tür protein olan keratinden oluşan bu katman korneosit adı verilen hücrelerin bir araya gelmesiyle oluşur. Bir tür protein kompleksi olan korneosit hücreleri ise hem deriye esnekliğini kazandırır hem de cildin nemlendirilmesini sağlayarak su kaybının önüne geçer. Yağ asitleri ve lipitler ise deriyi dış etkenlerden koruma görevini üstlenir.
Balık pulu hastalarında stratum corneum adı verilen tabakada bazı anomaliler görülür. Bu hastalıkta, ciltteki lipit, su ve keratin dengesi bozulur ve bu durum korneosit adı verilen hücrelerin deriden atılmasına neden olur. Bunun sonucunda da cilt yeteri oranda nemlendirilemez ve dış etkenlere karşı savunmasız hale gelir. Sonuç olarak cilt yüzeyinde kalın ve oldukça kuru bir ölü tabaka kalır. Bu tabakanın yer yer dökülmesi ve pul şeklinde görünmesi nedeniyle bu hastalığa balık pulu hastalığı adı verilmiştir.
Balık pulu hastalığının belirtileri genellikle ciltle ilişkilidir. Bazı hastalarda bu belirtiler hafif seyrederken, bazılarında ise oldukça şiddetlidir. Hastalığın başlıca belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
• Deride kaşıntı
• Çok kuru ve kalın cilt dokusu
• Ciltte kızarıklık
• Deride pul oluşumu ve dökülme
• Cildin dökülmeler nedeniyle kahverengi, beyaz ya da gri renk alması
• Kafa derisinde pul görünümü
Bu belirtiler vücudun belli yerlerinde görülebileceği gibi vücudun tamamına da yayılabilir. Deri dökülmeleri yaygın olarak dirsek, diz, baldır ve bacağın alt kısmında görülse de kafa derisi, el ve ayaklar ve avuç içleri gibi bölgelerde de cilt çatlakları ve deri dökülmeleri görülebilir.
Balık pulu hastalarında bu belirtilere bağlı olarak ortaya çıkan en büyük sorunlardan biri ter bezlerinin yeteri kadar çalışamamasıdır.
Balık Pulu Hastalığı Nasıl Geçer?
Bu hastalığa sahip olan kişiler, balık pulu hastalığı nasıl geçer sorusuna yanıt arar. Hastalık, kalıtsal faktörlere bağlı olarak doğuştan görülebileceği gibi nadiren de olsa hastalığın sonradan ortaya çıktığı durumlar da vardır. Doğuştan gelen balık pulu hastalığının ilk belirtileri genellikle çok erken yaşta ortaya çıkar ve çocukluk döneminde ortadan kaybolur. Hatta bazı hastalarda belirtilerin daha sonrasında tekrar ortaya çıkmadığı söylenebilir. Ancak, bazı durumlarda bu belirtiler, yetişkinlik döneminde tekrar kendini gösterebilir.
Bazı dönemlerde hastalığın belirtileri daha şiddetli hale gelir. Özellikle hava sıcaklığının çok düşük olduğu kış aylarında hastaların ciltleri normalden daha fazla kurur. Özellikle bu dönemlerde semptomların azaltılması için bazı yöntemlerden yararlanılabilir. Yüksek oranda nemlendirici etkili krem ve merhemlerin belli bölgelere ya da tüm vücuda düzenli olarak uygulanması balık pulu hastalığının belirtilerinin hafifletilmesinde etkin rol oynar.
Krem ve merhemler genel olarak vücudun tamamına uygulansa da özellikle ayak altı ve avuç içlerinin sürekli nemlendirilmesi büyük önem taşır. Deri katmanının daha ince olduğu bu bölgelerde, özellikle soğuk havalarda çok derin ve ağrılı çatlak oluşumu görülebilir.
Balık Pulu Hastalığı Nedenleri
Çocuklarında pul görünümü ve deri dökülmesi olan ebeveynler ilk olarak balık pulu hastalığı neden olur sorusuna yanıt bulmaya çalışır. Balık pulu hastalığının başlıca nedeni genetik faktörlerdir. Bununla birlikte, gen mutasyonları da hastalığın nedenleri arasında gösterilebilir. Hastalık, baskın gen aracılığıyla anne veya babadan çocuğa geçebilir. Bu, ebeveynlerin yalnızca birinde bile hastalığın baskın geninin bulunması durumunda çocukta da yüksek olasılıkla balık pulu hastalığının görüleceği anlamına gelir.
Ancak, balık pulu hastalığı bazı çocuklarda 2-3 yaşlarında da ortaya çıkabilir. Balık pulu hastalığı belirtileri ortalama 5-6 yaşlarında ortadan kaybolabileceği gibi bu belirtiler yaşam boyu etkisini sürdürebilir.
Çok nadir de olsa hastalığın doğuştan değil de sonradan ortaya çıktığı durumlarda hastalığa sebep olan bazı değiştirilebilir faktörler bulunmaktadır. Bu vakalarda, hastalık, genetik mutasyondan kaynaklanmaz ve genellikle tiroid hastalıkları veya böbrek yetmezliği gibi hastalıklarla ilişkilendirilir. Bu hastalıklarla birlikte, kanser hastalarının kullandıkları ilaçlar da genetik olmayan balık pulu hastalığının nedenleri arasında yer alır.
Balık pulu hastalığının ortaya çıkış şekli ve farklı gruplar arasında görülme sıklığına göre bazı türleri bulunur. En sık rastlanan tür olan ichthyosis vulgaris, baskın kalıtım sonucunda baskın hastalık geninin çocuğa aktarılması sonucu ortaya çıkar. Ayrıca, sadece erkeklerde görülen bir balık pulu hastalığı türü de vardır. X geninin çekinik, Y geninin ise baskın olduğu bu balık pulu hastalığı türü, kız çocuklarda görülmez. Aynı zamanda, sadece erkeklerde görülen balık pulu hastalığında deri üzerindeki pul görünümünün diğer türlere göre çok daha belirgin olduğu söylenebilir.
Balık Pulu Hastalığı Bulaşıcı mı?
Çoğu insan balık pulu hastalığının bulaşıcı olup olmadığını merak eder. Çoğunlukla kalıtsal faktörler ve gen mutasyonlarına bağlı olarak ortaya çıkan balık pulu hastalığı bulaşıcı değildir.
Genel olarak sonradan ortaya çıkan balık pulu hastalığının bulaşıcı olduğuna dair yaygın bir inanış olsa da böyle bir durum söz konusu değildir. Çünkü, sonradan ortaya çıkan balık pulu hastalığının nedeni bulaşıcılık değil, yukarıda sayılan bazı hastalıklar ve kullanılan bazı ilaçlardır.
Balık Pulu Hastalığı Tedavisi
Hastalığın oldukça nadir görülmesi nedeniyle çoğu kişi balık pulu hastalığı tedavisi nedir sorusunun cevabını arar. Balık pulu hastalığının günümüzde kesin bir tedavisi olmasa da belirtilerin azaltılmasında uygulanan bazı yöntemler bulunur.
Nemlendirici krem ve merhem kullanımı, balık pulu hastalığı tedavisinin temelini oluşturur. Bu kremlerin düzenli bir şekilde kullanılması cildin nemlenmesini ve dolayısıyla ölü derinin atılmasını sağlar. Bu anlamda, laktik asit içeren kremlerin oldukça etkili olduğu söylenebilir.
Bu yoğun nemlendirici etkiye sahip kremler vücutta belirtilerin görüldüğü diz, dirsek, kol, bacak, avuç içi ve ayak tabanı gibi bölgelerin yanı sıra dudak için de kullanılabilir. Çoğu hastada dudaklarda da yoğun kuruma ve çatlama görülür. Bu nedenle, dudakların da gün içinde ihtiyaç duyulduğunda nemlendirilmesi büyük önem taşır.
Doktor kontrolünde ve belirtilerin şiddetine göre kullanılan nemlendirici krem ve merhemlerde dikkat edilmesi gereken bazı noktalar bulunur. Kremlerin alkol bazlı olmaması ve kozmetik kullanım amacıyla üretilmemiş olması, dikkat edilmesi gereken başlıca noktalardır.
Epitel hücrelerin büyüme ve gelişmesinin kontrol altına alınması da balık pulu hastalığı tedavisinin önemli bir parçasını oluşturur. Bu anlamda, hastalar A vitamini grubunda bulunan bir bileşen olan retinoid içeren kremlerden yararlanabilirler. Ancak, bu kremlerin bazı yan etkileri olabileceği unutulmamalıdır.
Cilt üzerinde oluşan ölü deri ve kızarık görünen lezyonların dökülmesi için ponza taşı da tercih edilebilir. Ponza taşı ve sünger gibi sert materyallerin banyodan sonra uygulanması deriyi rahatlatır ve ölü derinin atılmasını sağlar. Kese yapmak da ciltte biriken ölü deriden kurtulmanın bir diğer yoludur.
Bazı hastalar için balık pulu hastalığı ilaçları da doktor kontrolünde uygulanan tedavi yöntemleri arasında yer alır. Bu ilaçların kremlere kıyasla deriyi daha iyi nemlendirdiği söylenebilir. Dolayısıyla, ilaç tedavisinde ilk olarak kuruluğa bağlı görülen deri dökülmeleri ve kaşıntıların en aza indirilmesi amaçlanır. Aynı zamanda, derinin soyulmasını sağlayan ilaçlar da doktor kontrolünde kullanılabilir.
Hastalığın belirtileri kış mevsiminde ve soğuk havalarda daha şiddetli hale gelebilir. Bunun nedeni soğuk havanın cildi çok daha fazla kurutmasıdır. Dolayısıyla, hastaların mümkün olduğu kadar nemli ve sıcak ortamlarda bulunması büyük önem taşır. Uygun sıcaklık ve nem düzeyindeki ortamlarda bazı hastalarda belirtiler azalırken, bazı hastalarda belirtilerin tamamen etkisini yitirdiği gözlemlenir. Bu bağlamda, özellikle ev içinde daha çok vakit geçirilen ortamların sıcaklık ve nem oranına dikkat edilmesi büyük önem taşır. Bunun için, hava nemlendiricilerden yararlanılabilir.
Tüm bunların dışında, hastaların da günlük hayatlarında dikkat edebilecekleri bazı noktalar bulunur. Bu sayede, cildin daha da kurumasının önüne geçilebilir. Örneğin, gün içinde çok sık duş almak cildin kurumasına neden olur. Bu nedenle, belli aralıklarla duş almak ve hemen sonrasında tüm vücuda yoğun nemlendirici krem sürmek oldukça önemlidir.