Tiroid bezi salgıladığı hormonlar sayesinde vücudun birçok fonksiyonunu düzenler. Bu hormonların eksik ya da fazla salgılanması, vücutta farklı rahatsızlıkların ortaya çıkmasına neden olabilir. Kadınlarda tiroid hastalıklarının ortaya çıkma oranı erkeklere nazaran daha fazladır. Tiroid bezi, vücutta küçük bir işleve sahip gibi görünse de vücut sağlığının korunması açısından çok önemli bir görev üstlenir. Tiroid hormonlarının dengesizliği, vücuttaki farklı organ ve sistemlerin de çalışmasını olumsuz yönde etkileyebilir. Eksikliği ya da fazlalığı nedeniyle, vücutta halsizlik, kilo alma ya da ani kilo kaybı, donukluk ve saç dökülmesi gibi problemler oluşabilir. Bu nedenle tiroid tedavisi, mutlaka önem verilmesi gereken bir durumdur.
Tiroid Nedir?
Latince kökenli bir kelime olan “tiroid”, savaş kalkanına benzetildiği için Latince “kalkan” anlamına gelen bu adı almıştır. Tiroid bezi, çenenin hemen alt kısmında, soluk borusunun kısmen önünde ve her iki yanında yer alan kelebek şeklinde bir salgı bezidir. Erkeklerde dışarıdan daha kolay fark edilecek biçimde belirgindir; halk dilinde âdemelması olarak bilinen kıkırdak yapının altındaki bölgede yer alır. Vücutta sağlığın korunması için gerekli olan T3 ve T4 hormonlarını üretir. Bir iç salgı bezi olan tiroid, üretmiş olduğu hormonları kan dolaşımına gönderir. Metabolizmanın doğru ve işlevsel bir biçimde çalışması için vücudun bu hormonlara ihtiyacı vardır.
Tiroid Bezi Nasıl Çalışır?
Beyinde bulunan hipofiz bezinden gelen komutlar, hipofiz bezinin salgılandığı TSH hormonu yoluyla tiroid bezine iletilir. TSH hormonu, tiroid bezine kan yoluyla iletildikten sonra T3 ve T4 hormonları salgılanmaya başlanır. Tiroid hormonları, metabolizmanın doğru çalışmasının yanı sıra vücuttaki bağışıklık sisteminin güçlendirilmesinde de büyük rol oynar. Kalp atış hızı, vücudun ısı dengesi ve gıdaların vücudun ihtiyacı olan enerjiye dönüştürülmesinde tiroid bezinin salgıladığı hormonların görevi büyüktür. Tiroid bezi, doğum öncesinde ve doğumdan hemen sonra bebeğin beyin ve zekâ gelişimini dengeler; çocukların normal büyüme sürecinin ilerlemesinde de önemli bir rol oynar. Yetişkinlerin yağ, şeker ve protein mekanizmasını ayarlayan organ da tiroid bezidir.
Tiroid Bezi Hastalıkları Nelerdir?
Tiroid bezinin salgıladığı hormonların yeterli miktardan fazla olması durumunda “hipertiroidi” adı verilen metabolik bir bozukluk türü ortaya çıkar. Tiroid bezinin salgıladığı hormonların yetersiz olması durumda çıkan hastalığa da "Hipotirodi" adı verilir. Hipertiroidi belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Kalp çarpıntısı
- Yüksek tansiyon
- Terleme
- Sinirlilik hali
- Sıcak ve nemli cilt
- Sıcağa tahammülsüzlük
- Kilo kaybı (Normal beslenmeye rağmen zayıflama)
- Ellerde titreme
- Saçlarda güçsüzlük, kırılma, incelme ve dökülme
- Derinin hassaslaşması, incelmesi
- Kronik ishal
- Gözlerde büyüme
- Parlak ışığa karşı hassasiyet
- Uyku sorunları
- Adet düzensizliği, adet görememe ya da şiddetli ve yoğun görme
- Guatr (Tiroid bezinin büyümesi)
Hipotiroidi belirtileri ise Hipertiroid belirtilerinin tam aksi yönde ilerler. Bu belirtiler arasında ödemler, kabızlık, aşırı kilo artışı, kadınlarda adetin görülmemesi, halsizlik sıralanabilir.
İyi Huylu Tiroid Hastalıkları Nelerdir?
Tiroid bezinin bazı nedenlerle büyümesi, iyi huylu tiroid hastalıklarının başında yer alır. Halk arasında “guatr” adıyla da anılan tiroid büyümesi, bezin bir ya da birkaç bölümünde görülebilir. Büyüme, tiroid bezinin içine ya da dış bölgesine doğru tomurcuklanma şeklinde gelişebilir. Tomurcuklanan bu yumrulara nodül, yapısı değişen bu tiroide de nodüler guatr adı verilir. Tiroid bezinde gelişen nodül yalnızca bir adet olduğunda bu durum tek nodüllü guatr, çoklu nodül oluşumunda ise multinodüler (çok nodüllü) guatr olarak adlandırılır. Bazı durumlarda tiroid bezinin sıra dışı büyümesinin göğüs boşluğu içine doğru olduğu hallerle de karşılaşılır. Bu olağan dışı guatr büyümesine “substernal guatr” adı verilmektedir. Tiroidin bazı işlevsel bozukluklarında fazla çalışması ve buna bağlı olarak gelişen aşırı hormon üretimi ortaya çıkar. Zehirli guatr ya da hipertiroidi olarak da bilinen bu tip büyümelerde, hastalarda bazen işlevsel bozukluklar gözlemlenebilir. İyi huylu tiroid hastalıkları arasında en sıklıkla karşılaşılan bir diğer bozukluk ise tiroid iltihabı hastalıklarıdır. Haşimato hastalığı olarak bilinen hastalıkta otoimmün sistemini bozan bir durum ortaya çıkar. Haşimato hastalığında, kişinin bağışıklık sistemi iltihaplanmış tiroid bezini yabancı madde olarak algılar ve buna bağlı olarak da metabolizmada dengesizlik sorunlarıyla karşılaşılabilir.
Kötü Huylu Tiroid Hastalıkları Nelerdir?
Kötü huylu tiroid bezi hastalıklarının başında tiroid bezi kanseri gelmektedir. Tiroidin hücre yapısında meydana gelen ve bu hücrelerin bozulmasıyla ortaya çıkan kanserler, bazen sadece takip edilerek ve hastanın yaşam kalitesi yükseltilerek kontrol altında tutulabilir. İlaç tedavisi, yaşam şeklinde değişiklikler ve cerrahi yöntemlerle tiroid kanserlerinin iyileştirilmesi mümkün olabilir. Tiroid kanserlerinin en yaygın olan ve en bilinen iki tipi bulunmaktadır. Her iki kanser tipi de (foliküler ve papiller) toplumda sık görülen ve erken teşhiste tedavisi mümkün olan kanser tipleridir.
Kimler Risk Altındadır?
Ailesinde tiroid hastalıkları geçmişi bulunan kişiler tiroid bezinin bozulmasıyla ortaya çıkan hastalıklara yakalanmaya daha yatkındır. Topraklarında iyot bakımından yetersizlik bulunan bölgelerde yaşayanlar da tiroid hastalıklarında risk grubundadır. İyotsuz tuz tüketimi, özellikle genetik yatkınlığı bulunan kişilerde tiroid hastalıklarının oluşumunu kolaylaştırabilir. Farklı nedenlerle fazla radyasyona maruz kalanlar, lityum, interferon ve amiodaron gibi ilaç içeriklerini tüketenlerin de tiroid hastalıklarına yatkınlığının olduğu bilinmektedir.
Tiroid Testi Nasıl Yapılır?
Özellikle risk grubunda olanların şikâyetleri doğrultusunda hormon testlerini düzenli olarak yaptırması tiroid hastalıklarının erken teşhisi bakımından önemlidir. Tiroid bezinde nodül oluşumunda, değerlendirmeler Endokrinoloji, Nükleer Tıp, Patoloji ve Radyoloji birimlerinin ortak çalışmasıyla yapılır. Nodüller, ultrasonografik görüntüleme yöntemleriyle incelenir ve kanser riski taşıyıp taşımadığı tespit edilir. Nükleer Tıp Ünitesi ise, nodülleri tiroid sintigrafisi gibi yöntemlerle inceler ve hormon değerlerinin karşılaştırmasını yapar. Riski düşük olan küçük nodüller için daha çok cerrahi müdahale yerine ilaç tedavisi ve takip yöntemi tercih edilmektedir. Tiroid bezlerinde kanser araştırması yapılırken en çok kullanılan yöntem ise iğne biyopsisidir. Uygulamayı genel cerrahla birlikte girişimsel radyolog ve patolog birlikte yapmaktadır.
İyot (Atom) Tedavisi Nedir?
Tiroid bezinin aşırı çalıştığı vakalarda ve tiroid kanseri ameliyatlarından sonra uygulanan iyot tedavisi, hastalığın iyileştirilmesinde kullanılan etkin yöntemlerden biridir. Tedavide kullanılan radyoaktif iyot ağız yoluyla alındıktan sonra, mide ve bağırsak sisteminde emilimi sağlanır. Daha sonra tiroid hücreleri tarafından emilimi gerçekleşen iyot, tiroid bezinin normal çalışma düzenine dönmesini kolaylaştırır. Bu yöntemle vücuda verilen iyot, aşırı büyüyen tiroid hücrelerinin bu özelliğini yitirmesini sağlamaktadır. Tiroid bezinin aşırı çalışmasıyla ortaya çıkan guatr hastalığında da iyot tedavisi yöntemi en çok tercih edilen tedavi biçimlerinden biridir. Tedavide kullanılan radyoaktif iyotun dozu düşüktür ve hasta tedavi sonrası evine rahatlıkla gidebilmektedir. Radyoaktif iyot tedavisi öncesinde hastanın birtakım gıdaları tüketmemesi ve kullandığı tiroit ilaçlarını almadan, aç olarak hastaneye gelmesi önemlidir. Tüketilmemesi tavsiye edilen besinler arasında kabuklu deniz ürünleri, balık, iyotlu besinler ve gazlı içecekler yer almaktadır. Tedavinin şiddetli bir yan etkisi bulunmamakla beraber, nadiren mide bulantısı gibi semptomlar ortaya çıkabilir. İyot tedavisi sonrasında bol su tüketmek ve dinlenmek yan etkilerin giderilmesinde faydalıdır. Vücut için zararlı olma olasılığı sebebiyle hamilelere ve diyaliz hastalarına radyoaktif iyot tedavisi uygulanmamaktadır.
Tiroid Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Tiroid ameliyatları, hastalığın gelişim şekline göre tek taraflı ya da iki taraflı olarak yapılır. Tiroid ameliyatlarına, “tiroidektomi” adı verilir ve ameliyatlar tiroidin çıkarılmasıyla gerçekleşir. Tek tarafta yapılan ameliyatlarda sorunlu bölgedeki tiroid dokusu; iki taraflı tiroid ameliyatlarında ise bezin tamamı çıkarılır. Bazı tiroid ameliyatlarında tiroid beziyle birlikte lenf bezleri de çıkarılmaktadır. Ameliyatın mutlaka uzman ve deneyimli bir ekip tarafından yapılması gerekir. Tiroid ameliyatlarında karşılaşılan en büyük risklerden biri ses tellerinin zedelenmesidir. Ameliyat sonrasında oluşabilecek ses kısıklıkları genellikle birkaç hafta veya birkaç ay içerisinde düzelir. Bazı durumlarda da ses telleri eski performansına tam anlamıyla geri dönemeyebilir. Bu gibi durumlarda ses kısılması, yüksek ses tonlarına çıkamama ve seste yorulma gibi rahatsızlıklar oluşabilir. Yeni teknolojilerle geliştirilen tıbbi yöntemler bu soruna da etkin bir çözüm getirmiştir. Alt ve üst sınırların ameliyat esnasında korunmasını sağlayan “Sinir Monitorizasyonu Tekniği” sayesinde, ameliyat sonrası ses tellerinin korunma başarısı yüksek oranda sağlanmaktadır.